Ποιος μπορεί να αναπαραστήσει, έστω κατ’ ελάχιστον, εκείνες τις εποχές; Ποιος μπορεί να συλλάβει τη σκληρότητα της σκλαβιάς και της ανελευθερίας; Ποιος μπορεί να κατανοήσει την αγωνία των σκλαβωμένων για την τύχη του αγώνα, για την προοπτική της ανεξαρτησίας;
Μας έχει δώσει το σχολείο μια εικόνα της ελληνικής επανάστασης και μένουμε όλοι οι Έλληνες στα σχολικά δεδομένα και μόνο. Δεν αναζητούμε πρόσθετες πηγές και επιπλέον στοιχεία για να αποκτήσουμε ως ενήλικες –με την καλύτερη πλέον κριτική σκέψη μας– μια πληρέστερη εικόνα του εθνικού αγώνα.
Άραγε τι μπορεί να κρύβει αυτός ο εφησυχασμός μας για την ιστορία μας, όταν μάλιστα «πουλάμε» με τόση ευκολία κάθε μορφής εθνικισμό;
Αναλογιστείτε ότι –τηρουμένων των αναλογιών– και σήμερα έχουμε ως ελληνικό κράτος έλλειψη ελευθερίας και ως εκ τούτου απαιτείται εθνική συλλογική προσπάθεια για την υπέρβαση της κρίσης. Αναλογιστείτε ότι σήμερα οι πόλεμοι –τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες– είναι οικονομικοί, αλλά δεν παύουν να είναι σε κάθε περίπτωση πόλεμοι σκληροί και επώδυνοι.
Και μερικές απλές διαπιστώσεις. Ο αγώνας για την ελευθερία είναι διαρκής. Η ελευθερία δεν αφορά σε καμιά περίπτωση μόνο μια στρατιωτική κατοχή˙ συνάπτεται με μια εν δυνάμει οικονομική αυτοδυναμία, με τη διαρκή βελτίωση της θέσης της χώρας μας στο διεθνή καταμερισμό, με τη διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής. Η ελευθερία δεν κατακτάται άπαξ δια παντός.
Όσο δεν κατανοούμε και δεν συνειδητοποιούμε αυτές τις απλές διαπιστώσεις, εύκολα μπορούμε να βρεθούμε εξαρτημένοι χωρίς να το καταλάβουμε, όπως συνέβη με τη σημερινή μας κατάσταση. Οι εκ των υστέρων λαϊκισμοί και βερμπαλισμοί προορίζονται για φοβερά αφελείς και προφανώς όχι μόνο δεν λύνουν κανένα πρόβλημα, αλλά αντιθέτως δρουν αντιπαιδαγωγικά!
Ἀπόσπασμα ἐπιστολής των Π. Μαυρομιχάλη, Π. Κρεββατά και Χ. Περούκα προς τον Θ. Κολοκοτρώνη
Γενναιότατε Στρατηγέ Κολοκοτρώνη!
Τήν άμετρον χαράν και ἐμψύχωσιν ήν λάβομεν, όταν πρός ταύτην τήν ώραν τής νυκτός διά του ἐπίτηδες και δια του ἐκλαμπροτάτου γράμματός Σας, ἐπληροφορήθημεν καλώς τά ηρωϊκά κατορθώματά Σας καί τήν νίκην κατά των ἀχρείων Ἀγαρηνών δέν δυνάμεθα νά τήν περιγράψωμεν. Ποια ἐγκώμια άξια του υποκειμένου Σας νά συνεισφέρωμεν; Τω όντι ἐφάνητε ως άλλος Λεωνίδας, όστις ἐκράτησε πόλεμον φρικτόν εἰς τάς Θερμοπύλας με τριακοσίους μόνον άνδρας· αὐτός εἰς τάς Θερμοπύλας, η γενναιότης Σας εἰς τά Δερβενάκια μετά ἀνδρών ὀκτακοσίων ἀντεπαρετάχθητε μέ χιλιάδας ἐχθρούς. Ἰδού έχετε τό μνημόσυνον αἰώνιον ἐπί γης καί βέβαια τά ηρωικά κατορθώματα Σας θέλουν ἐξιστορηθούν καθώς καί των παλαιών ηρώων: Ἀνδρίζεσθε γενναίοι ήρωες, ἰδού ο Θεός μεθ’ ημών, ὃς ἐπάταξεν έθνη πολλά καί ἀπέκτεινε βασιλείς κραταιούς. Ο παντοκράτωρ Θεός δέν μάς αφήνει εἰς τήν διάκρισιν του ἐχθρού. Όχι, όχι βέβαια, ἀλλά είναι σύμμαχός μας κατά πάντα, καθώς πολλάκις εμπράκτως τό είδομεν, καί άμποτε εἰς τό εξής διά της δυνάμεως του τιμίου καί ζωοποιού Σταυρού καί διά της ἐνεργείας καί γενναιότητός Σας, θά ἀφανισθη ο ἐχθρός ἐξολοκλήρου, είθε, γένοιτο, γένοιτο! …
Ἐκ των Μήλων Ναυπλίου τη 28 Ἰουλίου 1822
(Αρχεία της Ελληνικής Παλιγεννεσίας 1821 – 1832)