… Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ
Ήταν Οκτώβρης του 2005 όταν ο τότε Δήμαρχος Καλαμπάκας Κος Αντώνης Πινιάρας αποφάσιζε τη διενέργεια ενός Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών που θα αφορούσε την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και την αισθητική αναβάθμιση της πόλης. Θέμα «ιδιαίτερο» και «πολυσύνθετο» και προκειμένου να προσδιοριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το περιεχόμενο του διαγωνισμού , ζητήσαμε τη συνδρομή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας το οποίο συνέστησε ομάδα εργασίας η οποία εργάστηκε και παρέδωσε στο Δήμο τα συμβατικά τεύχη για τη διενέργεια του Διαγωνισμού.
Είχα την τύχη να συμμετέχω στις συσκέψεις – ενημερώσεις και στο συντονισμό της ομάδας εργασίας για τη συλλογή των προτάσεων και σας παραθέτω τις απόψεις μας σχετικά με το πρόβλημα της αισθητικής υποβάθμισης της πόλης οι οποίες ακόμη και σήμερα 18 χρόνια μετά , συνεχίζουν να είναι επίκαιρες λες «και δεν πέρασε μια μέρα».
Λέγαμε τότε για την πόλη …(απόσπασμα Τεχνικής Έκθεσης)
« Έκθεση περιγραφής αντικειμένου
Σήμερα (2005) η πόλη της Καλαμπάκας παρουσιάζει ραγδαία εξέλιξη, χάρη κυρίως στον τουρισμό και την επίσκεψη εκατομμυρίων τουριστών απ’ όλο τον κόσμο στα Μετέωρα, τα οποία είναι ιστορικός και θρησκευτικός τόπος και αποτελούν ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο.
Η πόλη και ιδιαίτερα ο κεντρικός ιστός χαρακτηρίζεται από σωρεία αντιθέσεων και αντιφάσεων. Από τη μία μεριά κυριαρχούν τα Μετέωρα με την επιβλητικότητα τους και το ιδιαίτερο «οικιστικό συγκρότημα» της Παλαιάς Πόλης. Από την άλλη μεριά υπάρχει η νέα πόλη όπως αυτή επεκτάθηκε και η οποία χαρακτηρίζεται από την έντονη «επιθετικότητα» απέναντι στον άνθρωπο. (έλλειψη κοινόχρηστων χώρων, σχετικά πυκνή δόμηση, μεγάλο ύψος κτιρίων, απρόσωπη μορφολογία και πολυσυλλεκτικότητα στις χρήσεις γης).
Όλες οι παρεμβάσεις και επεμβάσεις που έγιναν σε υποδομή και οργάνωση της πόλης από το έτος 1980 έως σήμερα, ενώ υπήρξαν μεγάλες, δεν απέδωσαν αξιόλογο αποτέλεσμα, διότι η εξέλιξη υπήρξε ραγδαία και προσπέρασε την όποια προσπάθεια της Πολιτείας ή του Δήμου. Η πόλη έχασε τη φυσιογνωμία της και την ταυτότητά της.
Σε μια προσπάθεια αναβάθμισης της πόλης, ο Δήμος κατασκεύασε ή αναδιαμόρφωσε τα τελευταία 6 χρόνια τρεις πλατείες στο κέντρο της πόλης (πλατεία Δημαρχείου, Ρήγα Φεραίου και Δημουλά), οι οποίες όμως δεν έχουν σχεδόν κανένα κοινό σημείο μεταξύ τους.
Επιπλέον, οι διάφορες πεζοδρομήσεις και διαπλατύνσεις πεζοδρομίων, καθώς και η ραγδαία αύξηση των αυτοκινήτων στο κέντρο της πόλης, συνετέλεσαν σε μεγάλο κυκλοφοριακό πρόβλημα, κυρίως στο εμπορικό κέντρο της πόλης.
– Αναζητείται πλέον η καινούργια ‘ταυτότητα’ της πόλης της Καλαμπάκας, η διαμόρφωση και η ανάδειξη της σύγχρονης φυσιογνωμίας της.
– Απαιτείται προσεκτικός χειρισμός του αστικού κέντρου με επεμβάσεις που θα επιτυγχάνουν ενοποίηση κοινοχρήστων χώρων (πλατειών) με παράλληλη ενιαία αντιμετώπιση της διαμόρφωσης αυτών (προτάσεις δημιουργία χώρων περιπάτου, προτάσεις για φύτευση και φωτισμό).
Μέσα από την πρόταση ενοποίησης κοινοχρήστων χώρων επιδιώκεται να περιφρουρηθεί ο δημόσιος χώρος από την διαρκή συρρίκνωση και την αισθητική και λειτουργική υποβάθμιση του, που έρχεται ως απόρροια της απομόνωσης του, να λειτουργήσει τελικά σαν ενιαίος τόπος συλλογικής πρακτικής και να αναδειχθεί και να αποκτήσει μια νέα ταυτότητα μέσα από τις δράσεις των χρηστών του.
– Αναζητείται αξιόπιστη ρύθμιση κυκλοφορίας και στάθμευσης περιφερειακά του κεντρικού ιστού της πόλης.
– Απαιτείται λύση στην αντιμετώπιση προβλημάτων από τις καταλήψεις κοινοχρήστων χώρων με μόνιμες κατασκευές (περίπτερα, πέργολες, καταστήματα κλπ).
– Αναζητείται πρόταση ενιαίας αντιμετώπισης και επανασχεδιασμός αστικού εξοπλισμού (π.χ. τυπολογία φωτιστικών, κιγκλιδωμάτων, δεσμεύσεις διατήρησης περιπτέρων, κλπ.)
– Απαιτείται πρόταση μορφοποίησης και επανασχεδιασμού των όψεων, με παράλληλη ανάδειξη των ιδιαιτέρων Αρχιτεκτονικών Χαρακτηριστικών, τα οποία μελλοντικά θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρότυπα στον σχεδιασμό των νεοαναγειρόμενων οικοδομών τόσο των αδόμητων οικοπέδων που ευρίσκονται στην περιοχή της μελέτης, όσο αυτών που ευρίσκονται πέραν αυτής.
– Οι προτάσεις πρέπει να συνοδεύονται με προτάσεις – ρυθμίσεις σε θέματα νομοθεσίας.
Η επίλυση του θέματος συνοψίζεται στην βέλτιστη σύνδεση αυτών των επιμέρους περιοχών μέσα από την διευθέτηση της κυκλοφορίας, την ενοποίηση των κοινόχρηστων χώρων και την ανάδειξη σημείων αναφοράς αυτών (π.χ. τις δύο «Πύλες εισόδου στην πόλη» τις πλατείες του κέντρου κλπ), στον επανασχεδιασμό του αστικού εξοπλισμού (π.χ. σχεδιασμός φωτιστικών, κιγκλιδωμάτων, κλπ.) και τον επανασχεδιασμό των όψεων των κτιρίων. Οι επεμβάσεις στις όψεις θα αφορούν βιτρίνες, ταμπέλες, είδος και υλικά κουφωμάτων, προτείνοντας ουσιαστικά την επανακατασκευή της όψης.
Στόχοι του παρόντος διαγωνισμού είναι:
o Η αισθητική αναβάθμιση της Πόλης.
o Η προσπάθεια αναζήτησης της ταυτότητας της Πόλης.
o Η ενοποίησης των κοινόχρηστων χώρων μέσα από την λειτουργική, αρχιτεκτονική και κυκλοφοριακή οργάνωση.
Οι είσοδοι του κέντρου θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως κύριες προσβάσεις σε αυτό, να προσδιοριστεί η σχέση τους με τους βράχους των Μετεώρων και τον άμεσο περίγυρό τους και να αναδειχθεί ο συμβολικός τους ρόλος στην πορεία της πόλης.
Ανάδειξη των μνημείων και σύνδεσή τους με τις σημερινές λειτουργίες της πόλης. Αξιοποίηση των ιστορικών κτισμάτων για τις λειτουργίες του αστικού ελεύθερου χώρου (διαδρομές, στάσεις πεζών) με κατάλληλη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και των γειτονικών κτιρίων και βελτίωση της σχέσης μνημείων – πόλης. Ενδεχόμενα επέκταση της προστασίας σε αξιόλογα κτίρια που δεν είναι κηρυγμένα διατηρητέα.
Αντιμετώπιση δυσλειτουργιών κατά την επαφή δημόσιου – ιδιωτικού χώρου με υποδείξεις για υφιστάμενες και νέες χρήσεις. Προστασία υποστήριξη και αξιοποίηση των διαθέσιμων δημόσιων χώρων, αύξηση των δυνατοτήτων εξυπηρέτησης των αστικών λειτουργιών με χαράξεις, διαμορφώσεις, φυτεύσεις δηλ. εκτίμηση των υφισταμένων και προτάσεις για αλλαγές, λαμβανομένης πάντοτε υπ’ όψιν της σημασίας που έχουν (και θα έχουν) οι κύριοι άξονες για την κυκλοφορία και των περιθωρίων που υπάρχουν. Σύνδεση των εισόδων του κέντρου με την λειτουργία του περιπάτου.
Δημιουργία ελκυστικών αστικών χώρων, αξιοποίηση των θετικών χαρακτηριστικών της υφιστάμενης κατάστασης, εντοπισμός των ετερόκλητων στοιχείων, προτάσεις για απομάκρυνση ασυμβίβαστων υλικών και μορφών και εισαγωγή νέων, οπτική ανασύνταξη των μετώπων των οικοδομών (όπου απαιτείται) αλλά και της ασυνάρτητης «ποικιλίας» στα επί μέρους στοιχεία της αστικής επίπλωσης (πινακίδες, φωτιστικά, κάγκελα κ.λ.π.).
Για τα ανολοκλήρωτα οικοδομικά τετράγωνα
Σύμφωνα με τους γενικούς στόχους και τις σχεδιαστικές κατευθύνσεις, όπως έχουν παρουσιαστεί ήδη, θα αναζητηθεί η νέα μορφή των κτιρίων, συμβατή με την θέση τους. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να ολοκληρώσει τη δόμηση παρέχοντας δημόσιους αστικούς χώρους (υπαίθριους/ημιυπαίθριους), τους οποίους η συμβατική λογική της ανοικοδόμησης δεν έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει και να εμπλουτίσει τον άξονα με κτιριακές μορφές που θα εκφράζουν την σύγχρονη εποχή, ενώ παράλληλα θα αναγεννούν την ιστορία της αρχιτεκτονικής του τόπου.»
Η πρόταση και τα τεύχη για τη διενέργεια του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού εγκρίθηκαν ΟΜΟΦΩΝΑ από το Δημοτικό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2006 και παρόλο που η τότε Δημοτική Αρχή είχε εξασφαλίσει τους πόρους για την πραγματοποίησή του μέσω του προγράμματος «ΘΗΣΕΑΣ» αυτό δε συνέβη ποτέ.
Θεωρώ ότι αποτελεί μια ακόμα χαμένη ευκαιρία για την Καλαμπάκα , μιας και αν αυτή η ενέργεια είχε ολοκληρωθεί η εικόνα της πόλης μας θα ήταν διαφορετική.
Ο Δήμος θα αποκτούσε «μια συλλογή ιδεών – μελετών» για παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν στην πόλη μιας και έχει αποδειχθεί ότι εφόσον υπάρχουν τεκμηριωμένες μελέτες τότε βρίσκονται και τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία για την αξιοποίησή τους.
Από τα αποτελέσματα του διαγωνισμού θα μπορούσαν να εξαχθούν αξιόλογα στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο που ακολούθησε και να αποτελέσουν Κανόνες –Όροι Δόμησης για την πόλη της Καλαμπάκας.
Η πόλη μας είναι ένα ιδιαίτερα «ελκυστικό προϊόν» και πολλοί αξιόλογοι μελετητές – επιστήμονες θα το θεωρούσαν πρόκληση να ασχοληθούν και να λάβουν μέρος σ’ ένα διαγωνισμό με σκοπό να αλλάξουν την –κατά κοινή ομολογία- άσχημη σημερινή εικόνα της πόλης.
Όπως κάθε πόλη έτσι και η πόλη μας έχει ανάγκη μιας αναγνωρίσιμης ταυτότητας με τα ιστορικά – πολιτιστικά και κοινωνικά της χαρακτηριστικά. Η διαμόρφωση των πολεοδομικών – αρχιτεκτονικών δομών της καθρεπτίζουν την «ομορφιά» των ανθρώπων που την κατοικούν , αντανακλούν τα συναισθήματα των επισκεπτών της , προσδιορίζουν την ποιότητα ζωής των πολιτών της και σηματοδοτούν την κοινωνική και οικονομικής της ανάπτυξη.
Η ενοποίηση κοινοχρήστων χώρων και ιδίως του κέντρου της , η ευκολία πρόσβασης σε αυτούς και η χρήση της από κατοίκους και επισκέπτες είναι το στοιχείο που θα δώσει την «ταυτότητα» της πόλης μας και θα προσδιορίσει τη φυσιογνωμία της.
ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ μιας ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ θα πρέπει να αποτελεί η θεσμοθέτηση κανόνων που θα κάνουν την πόλη μας ομορφότερη , αναθεωρώντας τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό και με Αρχιτεκτονικό Ύφος τέτοιο που να αρμόζει σε μια πόλη που έχει την ευλογία να βρίσκεται δίπλα από ένα Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς όπως είναι τα Μετέωρα.
Το παράδειγμα της ΧΑΜΕΝΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού πριν από 18 χρόνια , θα πρέπει να μας προβληματίσει όλους γι’ αυτό και ΕΜΕΙΣ από την πλευρά μας δεσμευόμαστε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για να μην περάσουν άλλα 18 χρόνια και να λέμε ξανά τα ίδια και τα ίδια.
Καλαμπάκα 25-10-2022
Κώστας Θ. Τόλης
Αρχιτέκτων Μηχ/κος
Υποψήφιος Δήμαρχος Μετεώρων
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
