Κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του μία γοητεία αλλά κάποιοι έχουν το προσόν να τη μεταδίδουν κι αυτό είναι σίγουρα χάρισμα. Η Αιμιλία Εμμανουήλ είναι μία εξαιρετικά δραστήρια και κοινωνική γυναίκα, η οποία διαθέτει μία ιδιαίτερα δημιουργική φαντασία και εκλεπτυσμένη αξιοπρέπεια.
Πιστεύει ότι η ίδια η ζωή είναι αυτή που πάντα θα μας εκπλήσσει, γι’ αυτό δεν πρέπει να σταματάμε ποτέ να την παρατηρούμε.
Είναι θερμή και ειλικρινής, με έντονη κοινωνική δικτύωση και συνεχή αναζήτηση ενδιαφερόντων σχετικά με την εκπαίδευση, την πολιτική και την οικονομική παιδεία.
Θεωρεί ότι ένα παιδί διευρύνει το πνεύμα του, όταν υπάρχει ισορροπία σε νου και καρδιά, και ότι τα παιδιά πρέπει να εξοικειώνονται από νωρίς με το βιβλίο, έτσι ώστε να συνδεθεί το διάβασμα με την ευχαρίστηση, με μια κοινωνική εμπειρία και αλληλεπίδραση.
Με δύναμη επιμονής, αντλεί τις σταθερές της αξίες από τα παιδιά, την οικογένεια, το διάβασμα, τη δράση, το θέατρο, την πίστη στη ζωή.
Πιστεύει ότι ένας άνθρωπος από τη στιγμή της γέννησής του μπαίνει σε σχέσεις που συχνά χαρακτηρίζονται από ανισότητα ισχύος, γι’ αυτό και μέσα από το βιβλίο της θέλησε να μιλήσει για την ελευθερία, για τον σεβασμό του ανθρώπου, για το εμείς πέρα από το εγώ.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κέδρος» το βιβλίο σας για παιδιά με τίτλο «Ο βασιλιάς Μακρυπωγωνάτος και το βιβλίο που άλλαξε τον κόσμο». Θέλετε να μας πείτε πώς σας επισκέφτηκε η έμπνευση για τη συγγραφή του, κυρία Εμμανουήλ;
Ένας άνθρωπος από τη στιγμή της γέννησής του μπαίνει σε σχέσεις που συχνά χαρακτηρίζονται από ανισότητα ισχύος. Έρχεται κάποτε αντιμέτωπος με κάθε λογής καταπιεστικούς «Μακρυπωγωνάτους». Μια τέτοια τυραννική φιγούρα μπορεί να είναι ένα παιδί που κάνει μπούλινγκ, όποιος ή ό,τι ασκεί επιρροή και έλεγχο, φυλακίζοντας την ψυχή και το μυαλό. Θέλοντας να δημιουργήσω έναν τέτοιο αρχετυπικό χαρακτήρα, ώστε να μιλήσω για την ελευθερία, για τον σεβασμό του ανθρώπου, για το εμείς πέρα από το εγώ, εμπνεύστηκα έναν βασιλιά με μακρύ πηγούνι ως σύμβολο δύναμης και εξουσίας.
Μέσα από την ιστορία του βασιλιά Μακρυπωγωνάτου ανακαλύπτουμε πόσο σημαντικές είναι η ελευθερία και η δημοκρατία και ποιοι αγώνες οδήγησαν στη δημιουργία συνταγμάτων. Γιατί επιλέξατε να καταπιαστείτε μ’ αυτές τις τόσο σημαντικές έννοιες και μάλιστα σ’ ένα παιδικό βιβλίο;
Tα παιδιά ζουν σε μια πολιτική κοινωνία, και αργότερα ως ενήλικοι πολίτες θα ζουν επίσης σε μια πολιτική κοινωνία. Δικαιούνται επομένως να γνωρίζουν τι σημαίνει να είσαι πολίτης, ποιες εγγυήσεις υπάρχουν για την προστασία τους, και εφόσον θα αναπτύξουν σχέσεις με άλλα πρόσωπα ή φορείς εξουσίας, πρέπει να είναι αρκετά χειραφετημένα και επαρκώς ενημερωμένα, ώστε να μην νιώθουν ή να συμπεριφέρονται ως «υπήκοοι». Αυτό άλλωστε ταιριάζει σε μια χώρα που γέννησε ανθρωποκεντρικές κοινωνίες και την δημοκρατία, μια χώρα που ο μεγάλος παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν αποκαλεί «μεγάλη πατρίδα του πνεύματος».
Σπουδάσατε στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και αποκτήσατε δίπλωμα ειδίκευσης στην Πολιτιστική Πολιτική, Διοίκηση και Επικοινωνία. Υπάρχουν συγγραφείς ή βιβλία, που σας έχουν επηρεάσει ως προς τον τρόπο γραφής σας;
Κάθε συγγραφέας αναπτύσσει το προσωπικό του ιδίωμα, κυρία Δούλη. Όμως, οι ιδέες που τον κατακλύζουν και αναζητούν έκφραση συνδέονται με προδιαθέσεις της ψυχής του, με τα βιώματά του και με τα βιβλία που έχει διαβάσει. Είμαι λάτρις της κλασικής λογοτεχνίας, ως παιδί γνώρισα τους σπουδαίους λογοτέχνες Ντίκενς, Μαλό, Μεριμέ, στα εφηβικά μου χρόνια αγάπησα τους Έλληνες της γενιάς του ’30 κι αργότερα ως φοιτήτρια τον Ρουσώ, τον Νίτσε, τον Όσκαρ Ουάιλντ. Ένα πανεπιστημιακό σύγγραμμα, «Η Κοινωνική Φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων» του Κωνσταντίνου Τσάσου, ήταν η εισαγωγή στο πάνθεον των αρχαίων Ελλήνων κλασσικών και η γοητεία τους με ακολουθεί από τότε.
Πώς ένας συγγραφέας κάνει τους χαρακτήρες να είναι συναισθηματικά φορτισμένοι, συναρπαστικοί αλλά και μεταδοτικοί;
Η αρχική ιδέα είναι το σημαντικό στοιχείο και οι χαρακτήρες προκύπτουν αβίαστα, για να την υπηρετήσουν. Είναι μια έκρηξη ενέργειας, ένα μικρό μπινγκ μπανγκ που δημιουργεί το μυθοπλαστικό σύμπαν. Αν η ενέργεια είναι δυνατή, θα δώσει έναν μύθο με ένταση, συναρπαστική δράση, ανάγλυφους χαρακτήρες. Προσωπικά, λόγω της ενασχόλησής μου με το θέατρο, όταν γράφω, είναι σαν να παρακολουθώ μια σκηνή θεάτρου. Οι χαρακτήρες του έργου μου αυτοσχεδιάζουν κάποτε, αυτονομούνται, οι διάλογοι είναι άμεσοι, γίνονται απρόοπτα επάνω στη σκηνή, και ειδικά στα βιβλία της «Μικροπολιτείας», στο τέλος υποκλίνονται όλοι μαζί.
Η ιστορία του βιβλίου σας συνοδεύεται και από μία εξαιρετική εικονογράφηση. Πόσο σημαντική κατά τη γνώμη σας είναι η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου, ώστε το σχέδιο να εξυπηρετήσει και τον ήρωα και το μήνυμα;
Είναι κεφαλαιώδους σημασίας, ειδικά για τα βιβλία που έχουν πληροφοριακό υλικό, αφού ο εικονογράφος πρέπει να βοηθήσει μέσα από την εικόνα την πρόσληψη των εννοιών και των νοημάτων. Σε κάποια σημεία πρέπει, εκτός από την κυριολεκτική ερμηνεία, να ενσωματώσει συνειρμούς, υπαινικτικά σχόλια κ.λπ. Ο Αποστόλης Ιωάννου κατάφερε να αποδώσει με ευφυία και ευρηματικότητα τόσο τη φιγούρα του βασιλιά, όσο και το περιεχόμενο των 25 πρώτων άρθρων του ελληνικού συντάγματος και να δημιουργήσει το επιτραπέζιο παιχνίδι του βιβλίου, που έχει χιούμορ και κομψότητα, μεταφέροντας παράλληλα μηνύματα ανθρωπισμού.
Τι μοναδικό έχουν τα παιδικά βιβλία, κυρία Εμμανουήλ;
Σε βάζουν σε μια ατμόσφαιρα γλυκύτητας και φωτός, σε μυούν στον μαγευτικό κόσμο της τέχνης. Ακόμη και τα άσχημα και δύσκολα παίρνουν μια μαγική χροιά. Τα σύμβολα, τα αρχέτυπα, οι αγωνίες των ηρώων, οι περιπέτειές τους, προετοιμάζουν τα παιδιά για την ενήλικη ζωή, αλλά μπορούν να αποτελέσουν πηγή απόλαυσης και για «μεγάλα παιδιά».
Σε ποιον βαθμό επιδρά μια ιστορία στη γνωστική εμπειρία ενός μικρού παιδιού, αλλά και στην εξέλιξή του, στην ψυχική και συναισθηματική του ωρίμανση;
Θα απαντήσω με βάση κάποια εμπειρικά δεδομένα. Οταν παρουσίασα σε παιδιά δημοτικού την ιστορία του βασιλιά Μακρυπωγωνάτου και τους ζήτησα να κάνουν αυτοσχεδιασμούς, είδα μια μεταμορφωτική διαδικασία. Αφού τα παιδιά κατανόησαν τις βασικές έννοιες, ήταν ελεύθερα να ξεδιπλώσουν τις δημιουργικές τους δυνατότητες και την κριτική τους σκέψη. Είχαν μια εξαιρετική άνεση να χρησιμοποιούν σωστά τη λέξη σύνταγμα, να αντιλαμβάνονται την αξία της δημοκρατίας, της ελευθερίας, κι έπειτα άρθρωσαν έναν λόγο πειστικό, γεμάτο αξιοπρέπεια και σοφία, που θα ζήλευε κάποιος ενήλικος και θα οδηγούσε τουλάχιστον σε αμηχανία κάποιον επίδοξο «Μακρυπωγωνάτο».
Είναι ενθαρρυντικός ο αριθμός των παιδιών που διαβάζουν σήμερα; Πώς μπορούμε να μεταφέρουμε στο παιδί το ενδιαφέρον για διάβασμα;
Η σημερινή εικόνα δεν είναι σαφής, φαίνεται πως απουσιάζουν προσβάσιμα επίσημα στατιστικά στοιχεία. Μια έρευνα που έγινε πριν από μια πενταετία έδειξε ότι το 71% των παιδιών διάβασε τουλάχιστον ένα εξωσχολικό βιβλίο τον τελευταίο χρόνο λίγο καλύτερα από το 35% του γενικού πληθυσμού στη χώρα μας που δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο. Πρέπει να καλλιεργηθεί μια αναγνωστική κουλτούρα, να αναδειχθεί το διάβασμα ως απόλαυση και ως αξία, να γίνει μόδα. Θα βοηθούσε η συνεργασία σχολείου, οικογένειας, ευρύτερης κοινότητας. Πρέπει να υπάρχουν Βιβλιοθήκες πλούσιες και ελκυστικές, να γίνονται συναρπαστικά και ασυνήθιστα προγράμματα φιλαναγνωσίας. Για παράδειγμα, διαγωνισμοί ή συνεργατικά προγράμματα, κατά τα οποία τα μεγαλύτερα παιδιά διαβάζουν στα μικρότερα, επισκέψεις συγγραφέων σε σχολεία. Έτσι, θα καλλιεργηθεί θετική στάση απέναντι στην ανάγνωση. Το παιδί πρέπει να γνωρίσει την εμπειρία της ανάγνωσης από νωρίς. Στη Μικροπολιτεία τα παιδιά αγαπούν τα βιβλία, κάθε ιστορία ξεκινά από την γειτονιά των μικρών αναγνωστών. Η ανάγνωση είναι προνόμιο και συνθήκη ελευθερίας.
Τα παιδιά έτσι κι αλλιώς αποτελούν πηγή έμπνευσης. Συνεργάζεστε με πολιτιστικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό, υλοποιώντας εκπαιδευτικά προγράμματα και θεατρικές παραστάσεις για παιδιά. Σας έτυχε ποτέ να εμπνευστείτε από τον προβληματισμό ή ακόμη και από το πρόβλημα κάποιου παιδιού;
Ναι, κυρία Δούλη, και μάλιστα ένα βιβλίο της σειράς Μικροπολιτεία είναι καρπός μιας τέτοιας εμπειρίας. Μου ζητήθηκε από έναν φορέα να δημιουργήσω ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Η συμμετοχή των παιδιών που κατέθεσαν τα βιώματά τους, είπαν απόψεις και έκαναν δράσεις, ήταν το κέντρισμα για να δημιουργήσω ένα βιβλίο για το μπούλινγκ. Ήταν προφανές ότι τα περισσότερα παιδιά είχαν τέτοιες δύσκολες εμπειρίες. Η συγκινησιακή ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε ήταν τόσο δυνατή που με ακολουθούσε για καιρό. Έτσι αποφάσισα να μετουσιώσω το υλικό και την εμπειρία σε βιβλίο.
Θέλετε να μας αναφέρετε κάποια χαρακτηριστικά που χρειάζεται να διαθέτει ένα παιδικό βιβλίο, ώστε να ψυχαγωγεί, να ακονίζει το μυαλό, να εμπλουτίζει τη φαντασία και να βοηθά στις γνωστικές και συναισθηματικές δεξιότητες ενός παιδιού;
Τα βιβλία γνώσεων προϋποθέτουν συστηματική ενασχόληση του συγγραφέα με το γνωστικό αντικείμενο, καθώς πρέπει να αναρωτιέται συνεχώς αν πράγματι γνωρίζει ή νομίζει ότι γνωρίζει. Πρέπει να είναι βιβλία ευχάριστα στην ανάγνωση με «έξυπνη εικονογράφηση». Ειδικά όσα αφορούν στην πολιτειότητα να μην έχουν ιδεολογικό πρόσημο και δογματισμούς, αλλά να εστιάζουν στα πραγματολογικά δεδομένα. Εγώ προσπάθησα να ακολουθήσω αυτή την γραμμή. Η αισθητική πλευρά είναι ιδιαίτερα σημαντική, το βιβλίο πρέπει να είναι ένα έργο τέχνης.
Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι μπορούμε να κάνουμε ένα παιδί που δεν αγαπά τα βιβλία, να τα αγαπήσει, κυρία Εμμανουήλ;
Πρέπει να συνδεθεί η ανάγνωση με την απόλαυση. Δίνεται έμφαση στο πώς να διαβάζουν τα παιδιά, αλλά όχι στο πώς να αγαπήσουν το διάβασμα. Είναι σκόπιμο να αναλάβει πρωτοβουλίες το σχολείο, οι δημόσιες βιβλιοθήκες, οι πολιτιστικοί οργανισμοί, ώστε ένα παιδί να εξοικειωθεί από νωρίς με το βιβλίο και να συνδεθεί το διάβασμα με την ευχαρίστηση, με μια κοινωνική εμπειρία και αλληλεπίδραση.
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ στις 22 Μαρτίου 2024.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
