Ειρήνη Δερμιτζάκη: «Το βιβλίο είναι πρωτίστως μέσο ψυχαγωγίας»

Πέρασαν πάνω από είκοσι χρόνια για να αποφασίσει να ξεκινήσει το γράψιμο. Η Ειρήνη Δερμιτζάκη περνά καλύτερα όταν γράφει βιβλία ή θεατρικά έργα για παιδιά.

Μας λέει ότι η διαδικασία αυτή την κάνει πιο χαρούμενη, η φαντασία της απελευθερώνεται, κι αυτό διότι προσπαθεί να ξανασυνδεθεί με το παιδί μέσα της, να ξαναβρεί τη χαμένη αθωότητα και τον αυθορμητισμό της.

Έχει το χάρισμα να φτιάχνει εικόνες με τις λέξεις, να πλάθει τοπία, να σμιλεύει σκηνές.

Και καθώς πηγαινοέρχεται με άνεση στα χρόνια της παιδικότητάς της, στη μεγάλη της αγάπη, το θέατρο, στα συγγραφικά της ταξίδια, στις προσωπικές της περιπλανήσεις ανατρέχει νοερά στα χρόνια που έζησε στο χωριό Πισκοκέφαλο της Σητείας. Εκεί που βοηθούσε τους δικούς της να ταΐζουν τα κατσικάκια, να ποτίζουν τα κηπευτικά, τις ελιές, να κόβουν τους βλαστούς στα αμπέλια.

Αγαπά τη Φύση, τα δέντρα, τα ζώα, κι αυτά όλα ζωντάνεψαν κι έγιναν ήρωες βιβλίου.

Γι’ αυτό, όταν γράφει, φροντίζει να αφήνει ένα κομμάτι της ψυχής της στο χαρτί, για να αποκτήσει το κάθε βιβλίο τη «δική του ψυχή», και να επηρεάσει στη συνέχεια και τον αναγνώστη.

Πιστεύει ότι, όταν οι χαρακτήρες μοιάζουν αληθινοί, μας κάνουν και συνδεόμαστε μαζί τους, με τη ζωή τους και τα πάθη τους. Εξάλλου, αυτή είναι και η έγνοια της: Να συγκινούνται οι αναγνώστες με τις ζωές των ηρώων της…

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Βιβλίο δεν είναι μόνο αυτό που ξεφυλλίζουμε και διαβάζουμε, αλλά και η ιστορία που κρύβεται πίσω απ’ αυτό. Ποια ήταν η αφορμή για την συγγραφή του έκτου βιβλίου σας με τίτλο: «Επανάσταση στη χώρα των Ζάρζα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος»;
Θα σας πάω πολλά χρόνια πίσω, πριν το 2000, όταν μαθήτρια λυκείου σχεδίαζα κόμικς και σκέφτηκα τους περισσότερους ήρωες του βιβλίου. Ένα αρνί που θέλει να κάνει επανάσταση, μια πατάτα που δεν βλέπει πολύ καλά, διότι πέρασε πολύ καιρό κάτω από το χώμα, ένα καρπούζι που περιστρέφεται σαν πλανήτης γύρω από τον εαυτό του. Πέρασαν λοιπόν πάνω από είκοσι χρόνια για να αποφασίσω να ξεκινήσω το γράψιμο.

Ποιο ήταν το έναυσμα για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων, κυρία Δερμιτζάκη, και τι είναι αυτό που θρέφει την επιθυμία σας να συνεχίσετε;
Περνάω καλύτερα, όταν γράφω βιβλία ή θεατρικά έργα για παιδιά. Η διαδικασία είναι πιο χαρούμενη, η φαντασία μου πιο ελεύθερη. Προσπαθώ να ξανασυνδεθώ με το παιδί μέσα μου. Με την αθωότητα και τον αυθορμητισμό.

Τι σημαίνει για εσάς συγγραφή παιδικών βιβλίων και τι μοναδικό έχουν;
Τα παιδιά δεν τα ξεγελάς εύκολα. Επίσης, βαριούνται εύκολα ή χάνουν το ενδιαφέρον τους πολύ γρήγορα. Χρειάζεται λοιπόν ειλικρίνεια, να τα αντιμετωπίζεις ισότιμα, και μαεστρία στη γραφή για να τους τραβήξεις το ενδιαφέρον.

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να περνάτε μηνύματα στο παιδικό κοινό μέσω των βιβλίων σας;
Δεν είναι τόσο τα μηνύματα που με απασχολούν, κυρία Δούλη. Ίσως και να έχει παραγίνει το κακό με τα μηνύματα που προσπαθούν οι συγγραφείς να περάσουν στα παιδιά. Προσπαθώ πολύ να αποφύγω τον διδακτισμό και ελπίζω να τα καταφέρνω. Το βιβλίο είναι πρωτίστως μέσο ψυχαγωγίας. Η αγωνία μου είναι να αρέσουν στα παιδιά οι ιστορίες μου. Να μην βαριούνται, όταν διαβάζουν τα βιβλία μου.

Έχετε σπουδάσει θέατρο και δημιουργική γραφή. Πόσο σας έχουν βοηθήσει αυτές οι ιδιότητες στην εξέλιξη της γραφής σας;
Το θέατρο ενέχει τα πάντα. Το πλάσιμο των χαρακτήρων, τους ζωντανούς διάλογους, τη δράση. Είναι πολύτιμα εργαλεία αυτά για τη γραφή. Το μεταπτυχιακό στη δημιουργική γραφή με συνέδεσε περισσότερο με τον συγγραφικό μου εαυτό. Μου φώτισε ποια είναι τα θέματα που με απασχολούν ως άνθρωπο και κατά συνέπεια ως δημιουργό.

Κατά τη γνώμη σας σε ποιο βαθμό επιδρά το παιδικό βιβλίο στη γνωστική εμπειρία ενός μικρού παιδιού, αλλά και στην εξέλιξή του, στην ψυχική και συναισθηματική του ωρίμανση;
Ένα παιδί που διαβάζει μόνο του, νιώθει αυτοπεποίθηση. Με κάθε σελίδα που γυρίζει λέει τα κατάφερα, μπορώ να φτάσω ώς το τέλος. Η διαδικασία δηλαδή από μόνη της ενδυναμώνει τα παιδιά. Μετά μπαίνουν στο παιγνίδι και τα συναισθήματα, συμπάσχουμε με τους ήρωες, τους αντιπαθούμε ή μας συγκινούν. Έχουν γίνει άπειρες μελέτες και διδακτορικές διατριβές για τα ωφέλη του παιδικού βιβλίου.

Το βιβλίο σας αναφέρεται στην αξία της υγιεινής διατροφής, στη συλλογικότητα, και τονίζει την αξία της ελευθερίας. Ποιες είναι οι σημαντικότερες πηγές έμπνευσης για εσάς;
Κυρίως οι άνθρωποι μού τραβούν το ενδιαφέρον, κυρία Δούλη. Οι ιστορίες που κουβαλούν. Από μικρό παιδί ήμουν πολύ περίεργη και παρατηρούσα τον κόσμο γύρω μου. Μικρές λεπτομέρειες, δυο μυρμήγκια που κουβαλούν συνεταιρικά ένα ψαροκόκαλο ή πράγματα που μπορεί να κρύβουν οι άνθρωποι. Όσα δεν λέμε. Όταν λέμε άλλα, διότι δεν τολμάμε να πούμε αυτά που πραγματικά θα θέλαμε να πούμε.

Πώς ο συγγραφέας κάνει τους χαρακτήρες να είναι συναισθηματικά φορτισμένοι, συναρπαστικοί αλλά και μεταδοτικοί, κυρία Δερμιτζάκη;
Ψάχνω και εγώ την απάντηση. Όσο γράφω, τόσο πιο ανίδεη νιώθω. Όταν οι χαρακτήρες μοιάζουν αληθινοί, μας κάνουν και συνδεόμαστε μαζί τους, με τα πάθη τους. Αυτοί είναι η έγνοια μου: να συγκινούνται οι αναγνώστες με τις ζωές των ηρώων μου.

Πόσο σημαντική είναι η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου, ώστε οι εικόνες να εξυπηρετούν και τον ήρωα και το μήνυμα;
Για μένα το κείμενο και η εικονογράφηση στο παιδικό βιβλίο είναι αλληλένδετα στοιχεία. Συνυπάρχουν για να πουν την ίδια ιστορία με διαφορετικό τρόπο. Μια άστοχη ή βαρετή εικονογράφηση μπορεί να μειώσει το βιβλίο, και είμαι ευγνώμων στον εικονογράφο Αποστόλη Ιωάννου, διότι θεωρώ ότι απογείωσε το κείμενό μου με τη δουλειά του.

Ποιο είναι το μήνυμα που μας μεταφέρει το τελευταίο σας βιβλίο «Επανάσταση στη χώρα των Ζάρζα»;
Αυτό μάλλον πρέπει να το απαντήσουν οι φιλόλογοι και οι κριτικοί λογοτεχνίας. Εγώ μεγάλωσα και έζησα έως τα 18 μου χρόνια σε ένα χωριό στο Πισκοκέφαλο Σητείας. Βοηθούσα τους δικούς μου να ταΐσουμε κατσικάκια, να ποτίσουμε τα κηπευτικά, τις ελιές, να κόψουμε τους βλαστούς στα αμπέλια. Αγαπώ τη φύση, τα δέντρα, τα ζώα. Αγαπώ τα φραγκόσυκα, τις μπάμιες, τις κάμπιες και τα πρόβατα. Ε, κι αυτά όλα ζωντάνεψαν κι έγιναν ήρωες βιβλίου.

Πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά να διαβάζουν βιβλία;
Εμένα το διάβασμα με ξεκουράζει. Μια σελίδα να διαβάσω πριν κοιμηθώ, και βλέπω όνειρα πολύχρωμα και περίεργα. Πιστεύω λοιπόν πως τα βιβλία έχουν όμορφα πράγματα να μας προσφέρουν.

Πώς θεωρείτε ότι θα μπορούσαμε να ενισχύσουμε την ενασχόληση των παιδιών με την ανάγνωση βιβλίων, κυρία Δερμιτζάκη;
Αν διαβάζουμε εμείς οι μεγάλοι, θα μας μιμηθούν και οι μικροί. Τα παιδιά τα καταπιέζει το εκπαιδευτικό σύστημα. Η κοινωνία μας τα κάνει να βιάζονται να μεγαλώσουν. Πόσο να διατηρήσουν την παιδικότητά τους; Πόσο να αγαπήσουν τον φανταστικό κόσμο των βιβλίων, όταν λιώνουν στο διάβασμα και στα φροντιστήρια;