Με άρθρο του στο ΒΗΜΑ ο Επίκ. Καθηγητής Ψυχιατρικής του Δημοκρίτειου Παν/μιου Θράκης και κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στη Διεθνή Ιατρική και τη Διαχείριση Κρίσεων Υγείας, Χρίστος Χ. Λιάπης, με αφορμή την υπογραφή της σύμβασης ανάμεσα στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας της Ελλάδος Νίκο Δένδια και τον Γάλλο ομόλογό του Σεμπαστιάν Λεκορνί για την προμήθεια 16 πυραύλων EXOCET από τη χώρα μας, την περασμένη Δευτέρα, αναφέρεται στην ιστορία των Exocet που χρησιμοποιήθηκαν από τους πιλότους της Αργεντινής στον πόλεμο των Φώκλαντ, εναντίον της Μ. Βρετανίας, στις αρχές της δεκαετίας του 80.
Ο Δρ. Λιάπης σχολίασε σχετικώς πώς η αποτρεπτική μας δύναμη γίνεται ακόμη πιο ισχυρή, στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, χάρη στους 16 επιπλέον «Εξώκοιτους» που έδειξαν τι αξίζουν στο πεδίο των αεροναυτικών επιχειρήσεων το 1982 στον πόλεμο των Φώκλαντ, στα παγωμένα νερά του νότιου Ατλαντικού Ωκεανού.
Το άρθρο
Η ιστορία των Exocet: Τα Φώκλαντ, ο μυστικός κωδικός της Θάτσερ και ο ψυχαναλυτής του Μιτεράν
Ο πόλεμος που έκανε η Μεγάλη Βρετανία για να ανακτήσει τα νησιά Φώκλαντ από την Αργεντινή, το 1982, εξακολουθεί, ακόμη και σήμερα, να φαντάζει σχεδόν εξωπραγματικός, με δεδομένους τους, σε μία πρώτη ανάγνωση, ανυπέρβλητους γεωγραφικούς περιορισμούς που έθετε η γεωγραφική απόσταση και η αδήριτη αναγκαιότητα εξασφάλισης της προαπαιτούμενης αεροναυτικής υπεροχής, προτού καταστεί δυνατή η όποια αποβατική επιχείρηση ανακατάληψης, σε μία περιοχή η οποία απείχε 280 ν.μ. από τον πορθμό του Μαγγελάνου της Αργεντίνικης επικράτειας -με τις εγγύς προς αυτόν κείμενες αεροπορικές βάσεις και λιμάνια του Πολεμικού Ναυτικού της χώρας- και 7.840 ν.μ από τη Μ. Βρετανία.
Από τακτικής απόψεως, στο αεροναυτικό επίπεδο, επιχειρησιακός και ψυχολογικός πρωταγωνιστής της σύγκρουσης αναδείχθηκε ο γαλλικός αντιπλοϊκός πύραυλoς Exocet.
Πρόκειται για τύπο πυραύλου που η χώρα μας χρησιμοποιεί ήδη από τη δεκαετία του 80 και την προμήθεια 16 επιπλέον από τους οποίους υπέγραψαν τη Δευτέρα 14/04/2024 ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας με τον Γάλλο ομόλογό του Σεμπαστιάν Λεκορνί.
Exocet: Από πού πήρε το όνομά του
To όνομα Exocet που δόθηκε από τον τότε τεχνικό διευθυντή της Nord Aviation, M.Guillot -καθώς ο πύραυλος είναι ονοματισμένος από την αρχαία ελληνική λέξη “εξώκοιτος”- αποτελεί λατινικής προέλευσης γαλλική λέξη για το «ιπτάμενο ψάρι». Προέρχεται από το λατινικό “exocoetus”, το οποίο με τη σειρά του αποτελεί λεξιλογική μεταγραφή του αρχαιοελληνικού «ἐξώκοιτος», λέξη η οποία δήλωνε το ψάρι το οποίο έβγαινε στη στεριά ή πάνω σε βάρκες για να αναπαυθεί. (δηλαδή, ἒξω – κεῖμαι).
Ο πόλεμος των Φώκλαντ
Στις 4 Μαϊου 1982, δύο αεροσκάφη Super Étendards (γαλλικής κατασκευής, της Dassault-Breguet) της Ναυτικής Αεροπορίας της Αργεντινής απογειώθηκαν από την αεροπορική βάση του Río Grande, στη Γη του Πυρός, με πιλότους τον Αντιπλοίαρχο (Capitán de Fragata) Augusto Bedacarratz και τον Υποπλοίαρχο (Teniente) Armando Mayora και μετά τον εναέριο ανεφοδιασμό τους από ένα ιπτάμενο tanker της Πολεμικής Αεροπορίας της Αργεντινής, τύπου KC-130H Hercules, προχώρησαν στην τελική φάση της αποστολής τους εναντίον των βρετανικών πολεμικών πλοίων που έπλεαν νοτιοανατολικά των Φώκλαντ.
Αμφότερα τα αεροσκάφη έφεραν την αέρος-επιφανείας έκδοση των AM39 πυραύλων Exocet, τους οποίους και εκτόξευσαν κατά του βρετανικού αντιτορπιλικού HMS Sheffield, από απόσταση περίπου 20-30ν.μ.. Το Sheffield είχε εντοπισθεί νωρίτερα, στις 07:50πμ, από ένα αεροσκάφος ναυτικής περιπολίας SP-2H Neptune της Lockheed.
Μόνο όταν οι οπτήρες του Sheffield διέκριναν τον καπνό από τον κινητήρα του ενός πυραύλου, το πλήρωμα κατάλαβε ότι δέχεται επίθεση, καθώς νωρίτερα, το radar του πλοίου είχε εντοπίσει τα στίγματα των εισερχόμενων πυραύλων και ο αξιωματικός επιχειρήσεων είχε ενημερώσει τον αξιωματικό πυραύλων του σκάφους, ο οποίος-όμως- αμφισβήτησε την ορθότητα του σήματος, καθώς δεν είχε εντοπισθεί στίγμα επιτιθέμενου αεροσκάφους.
Οκτώ δευτερόλεπτα αργότερα, ο πύραυλος χτύπησε το αντιτορπιλικό στο μέσον, 2.5 μέτρα περίπου πάνω από την ίσαλο γραμμή, προκαλώντας τεράστια πυρκαγιά (παρότι η πολεμική κεφαλή του δεν εξερράγη), αχρηστεύοντας το σύστημα ηλεκτρικής παροχής του πλοίου, καθώς και τον κύριο αγωγό του συστήματος πυρόσβεσης πεπιεσμένου θαλασσινού νερού.
To Sheffield και το “αδελφό” πλοίο Coventry συνομιλούσαν στα UHF όταν, ξαφνικά, οι επικοινωνίες σίγησαν ώσπου ακούστηκε ένα ξεψυχισμένο, αδιευκρίνιστο μήνυμα: “Το Sheffield χτυπήθηκε”.
Aφού το πλοίο επλήγη από τον Exocet και καθώς το πλήρωμά του ανέμενε διάσωση, ο ανθυποπλοίαρχος Carrington-Wood έδωσε το έναυσμα στους άνδρες να τραγουδήσουν το «Always Look on the Bright Side of Life» των Monty Python.
Ο δεύτερος πύραυλος δεν βρήκε τον στόχο του, πέφτοντας στη θάλασσα, περίπου μισό μίλι από το πλοίο, το οποίο συνέχισε να φλέγεται, ρυμουλκούμενο, μέχρι τις 10 Μαΐου οπότε και βυθίστηκε. Ήταν η πρώτη πολεμική απώλεια πλοίου του Βασιλικού Ναυτικού, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Αργεντινοί πιλότοι, κάνοντας χρήση της μέγιστης ακτίνας δράσης των αεροσκαφών τους και κυρίως των πλεονεκτημάτων που τους χάριζε ο σύγχρονος και αρκετά εξελιγμένος, πρωτοποριακός αντιπλοϊκός πύραυλος Exocet κατόρθωσαν να βυθίσουν αρκετά βρετανικά σκάφη και να προκαλέσουν βαριές ανθρώπινες απώλειες.
Δύο άλλοι πύραυλοι Exocet εκτοξεύτηκαν στις 25 Μαΐου από τα Super Étendards των Αργεντινών αεροπόρων Roberto Curilovic (κωδικός κλήσης “Tito”) και του Julio Barraza (κωδικός κλήσης “Leo”). Αυτή τη φορά τα βρετανικά πολεμικά αναγνώρισαν τα Étendards στους δέκτες των ραντάρ τους και εφαρμόσθηκαν αμέσως οι αλλαγές στο αμυντικό “δόγμα” των βρετανικών πλοίων που επιχειρούσαν στα Φώκλαντ, οι οποίες διαμορφώθηκαν μετά τη βύθιση του Sheffield από τον Exocet των Αργεντινών, σύμφωνα με τις οποίες, κάθε σκάφος το οποίο θα υποπτευόταν ότι δέχεται πυραυλική επίθεση θα έπρεπε να στρίψει αμέσως προς την κατεύθυνση της απειλής και να επιταχύνει πλέοντας με μέγιστη ταχύτητα και εκτοξεύοντας αερόφυλλα (chaff).
Οι αλλαγές αυτές τέθηκαν σε εφαρμογή από τη βρετανική διοίκηση ώστε κανένα πλοίο να μη βρεθεί, ξανά, ανυπεράσπιστο απέναντι στους Exocet. Ο κωδικός για να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία ήταν η λέξη «χειρόφρενο» (“handbrake”), η οποία όφειλε να μεταδοθεί με το που οι δέκτες προειδοποίησης radar του πλοίου θα συνελάμβαναν το σήμα εκπομπής του radar τύπου Agave των Super Etendard.
Τα αντίμετρα αερόφυλλων που εκτοξεύθηκαν από τα βρετανικά πλοία, έσωσαν τη φρεγάτα Ambuscade και το μεταγωγικό Regent, αλλά φαίνεται πως ανακατηύθυναν τους πυραύλους προς το Atlantic Conveyor, ένα εμπορικό πλοίο 14.950 τόνων το οποίο μετέφερε ελικόπτερα τύπου Wessex και Chinook, καθώς και προμήθειες για την εξυπηρέτηση των βρετανικών χερσαίων δυνάμεων.
Αμφότεροι οι Exocet χτύπησαν το μετασκευασμένο εμπορικό, το οποίο τυλίχθηκε στις φλόγες, καθώς εξερράγησαν και οι δύο πολεμικές κεφαλές (με αντικρουόμενες αναφορές ως προς το εάν αυτό συνέβη αφού διαπέρασαν το κύτος τους σκάφους ή κατά την πρόσκρουση), στέλνοντας στον θάνατο 12 από τα 33 μέλη του πληρώματος, συμπεριλαμβανομένου του καπετάνιου Ian North. Η απώλεια των ελικοπτέρων είχε αντίκτυπο στο τακτικό επίπεδο, καθώς υποχρέωσε τους βρετανούς αλεξιπτωτιστές να προωθηθούν προς το Port Stanley πεζή.
Η «Σιδηρά Κυρία» απέναντι στους Exocet
Μετά από αυτά τα περιστατικά η Κυβέρνηση της Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν έτοιμη να αναλάβει δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της απειλής των Exocet. Έτσι, σχεδιάστηκε η επιχείρηση Mikado, η οποία προέβλεπε τη μεταφορά 55 ανδρών της SAS, με 2 αεροπλάνα C-130, στην αεροπορική βάση του Rio Grande, με αντικειμενικό σκοπό τη φυσική εξόντωση των πιλότων των Super Étendard και την καταστροφή των αεροπλάνων που έφεραν τους Exocet. Τα μέλη της καταδρομικής αυτής επιχείρησης, προβλέπετο, μετά την ολοκλήρωσή της, να αναζητήσουν άσυλο στη, διατηρούσα φιλικές σχέσεις με τη Θατσερική κυβέρνηση, Χιλή του Πινοσέτ.
Στις 18 Μαΐου, όμως, ένα βρετανικό ελικόπτερο που εκτελούσε αναγνωριστική πτήση για την προετοιμασία της επιδρομής των κομάντος της SAS, κατέπεσε –νύχτα- στη Χιλή και το πλήρωμά του αιχμαλωτίσθηκε. Έτσι, οι αξιωματούχοι του Ηνωμένου Βασιλείου αναγκάστηκαν, έστω και την τελευταία στιγμή, να ξεχάσουν το εγχείρημα, το οποίο οφθαλμοφανώς θα εξελισσόταν σε αποστολή αυτοκτονίας. Σε μία ξεχωριστή επιχειρησιακή προσπάθεια, πράκτορες των Μυστικών Υπηρεσιών της Μ. Βρετανίας, υποδυόμενοι τους εμπόρους όπλων, προσπάθησαν να εμποδίσουν τις προσπάθειες της Αργεντινής, στη διεθνή αγορά όπλων, για την απόκτηση περισσότερων πυραύλων Exocet.
Προσπάθειες έγιναν επίσης, ώστε να αποτραπεί η γαλλική εταιρεία παραγωγής των Exocet από την πώληση πυραύλων και στο Περού, υπό τον φόβο πως οι πύραυλοι αυτοί μπορεί να κατέληγαν στη γειτονική Αργεντινή. Εκπονήθηκαν, επίσης, σχέδια για τη διενέργεια νηοψιών σε πλοία ύποπτα για τη μεταφορά πυραύλων προς την Αργεντινή, μολονότι ουδέποτε χρειάσθηκε να προβούν, οι ναυτικές δυνάμεις της Μ. Βρετανίας, σε τέτοια βήματα.
Δύο MM38 αντιπλοϊκοί πύραυλοι επιφανείας-επιφανείας αφαιρέθηκαν από το αργεντίνικο αντιτορπιλικό ARA Seguí, το οποίο παλαιότερα υπηρετούσε στις τάξεις του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, ως αντιτορπιλικό κλάσης Navy Allen M. Sumner. Οι πύραυλοι αυτοί τοποθετήθηκαν σε έναν προσαρμοσμένο για επάκτια χρήση εκτοξευτή, από όπου και έπληξαν στις 12 Ιουνίου του 1982 το καταδρομικό HMS Glamorgan.
Στα απομνημονεύματά του ο Υπουργός Αμύνης του Ηνωμένου Βασιλείου, τον καιρό του πολέμου των Φώκλαντ, Sir John Nott περιγράφει τη Γαλλία ως τον «μεγαλύτερο σύμμαχο» της Βρετανίας κατά τη διάρκεια του πολέμου των Φώκλαντ, όμως απόρρητα έγγραφα και άλλα αποδεικτικά στοιχεία τα οποία είδαν το φως της δημοσιότητας μέσω του BBC καταδεικνύουν πως αυτή δεν είναι η πλήρης εκδοχή της πραγματικότητας. Πριν από τον πόλεμο η Γαλλία πούλησε στη στρατιωτική χούντα της Αργεντινής 5 πυραύλους Exocet. Τότε, πολύ λίγοι υποψιάζονταν πως η μακρά διεκδίκηση του στρατιωτικού καθεστώτος της Αργεντινής, ως προς την κυριαρχία των νήσων, θα οδηγούσε σε πόλεμο και η πώληση πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Αλλά όταν, τον Μάιο του 1982 αυτοί οι πύραυλοι Exocet χρησιμοποιήθηκαν για να πλήξουν τα βρετανικά HMS Sheffield και HMS Atlantic Conveyor, καταλήγοντας στην απώλεια της ζωής 32 μελών του Βασιλικού Ναυτικού, πανικός ξέσπασε στο Λονδίνο.
Οι Exocet και ο ψυχαναλυτής του Μιτεράν
Στην αρχή της σύγκρουσης ο σοσιαλιστικής πολιτικής κατεύθυνσης Πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Μιτεράν έσπευσε σε βοήθεια της, κυβερνούμενης από τη συντηρητική Θάτσερ, Βρετανίας, κηρύσσοντας εμπάργκο στις πωλήσεις γαλλικών όπλων και στην παροχή κάθε είδους βοήθειας στην Αργεντινή.
Επέτρεψε, επίσης, στον εμπλεκόμενο στα Φώκλαντ βρετανικό στόλο να χρησιμοποιεί τις γαλλικές βρετανικές εγκαταστάσεις στη Δυτική Αφρική και παρείχε στο Λονδίνο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τα αεροπλάνα και τα οπλικά συστήματα που η χώρα του είχε πουλήσει στην Κυβέρνηση του Μπουένος Άιρες.
Ο ψυχαναλυτής, μάλιστα, του Μιτεράν, Ali Magoudi, στο βιβλίο του “Συνατήσεις. Η ψυχανάλυση του Φρανσουά Μιτεράν”, το οποίο εκδόθηκε 10 χρόνια μετά τον θάνατο του τελευταίου, αναφέρει πως ο Γάλλος Πρόεδρος του είχε αποκαλύψει σε μία από τις συνεδρίες τους πως η Μάργκαρετ Θάτσερ απειλούσε, όπως γράφει χαρακτηριστικά, “να εξαπολύσει πυρηνικά όπλα ενάντια στην Αργεντινή με τα τέσσερα ατομικά υποβρύχια που έχει στείλει σε αποστολή στον Νότιο Ατλαντικό!….Εκτός και αν της δώσω τους μυστικούς κωδικούς που καθιστούν κουφούς και τυφλούς τους πυραύλους που πουλήσαμε στους Αργεντινούς….Αναγκάστηκα να υποκύψω. Τους πήρε τους κωδικούς της. Αν οι πελάτες μας μάθουν ότι οι Γάλλοι σαμποτάρουν τα όπλα που πουλάνε, αυτό δεν θα βοηθήσει καθόλου τις εξαγωγές μας…”.
Σε κάθε περίπτωση, ότι και αν συνέβη, με τους ήδη αποκτηθέντες, προ του πολέμου, πυραύλους Exocet που είχε στα χέρια της η Αργεντινή, το Παρίσι φαίνεται πως συμβάδισε, απόλυτα, με τις εκτεταμένες προσπάθειες των Βρετανών να εμποδίσουν τους Αργεντινούς από το να αποκτήσουν περισσότερους πυραύλους Exocet, από την παγκόσμια αγορά όπλων.
Αυτή όμως η πολιτική υποστήριξης του Μιτεράν προς τη Μεγάλη Βρετανία προκάλεσε διαφωνίες ανάμεσα στα υψηλά κλιμάκια του Γαλλικού Υπουργείου των Εξωτερικών. Στελέχη της Aerospatiale, της κατασκευάστριας εταιρείας των πυραύλων, αρνούνται ότι είχαν απευθείας διαβουλεύσεις με τους Βρετανούς αλλά η Aerospatiale διοικούταν από τον αδελφό του προέδρου, τον Ζακ Μιτεράν, πράγμα που απλούστευε την επίτευξη κάποιας σιωπηρής συμφωνίας.
Επίλογος
Ο Πόλεμος των Φώκλαντ, αποτελεί ένα διαχρονικό στρατηγικό παράδειγμα αμφισβήτησης της ναυτικής και της αεροπορικής υπεροχής μιας –έστω πρώην- Παγκόσμιας Δύναμης, όπως ήταν η Μεγάλη Βρετανία στις αρχές της δεκαετίας του 1980, από μία αναπτυσσόμενη χώρα που προσπαθούσε να εξελιχθεί σε Περιφερειακή Δύναμη, όπως συνέβαινε με την Αργεντινή κατά το ίδιο διάστημα.
Αξίζει, λοιπόν, να αποτελέσει αντικείμενο εμβριθούς ανάλυσης από τα πολιτικά και στρατιωτικά επιτελεία εκάστου έθνους που αποφασίζει να εμπλακεί σε, ή που προετοιμάζεται εξοπλιστικά για, πόλεμο, ο οποίος, ανεξαρτήτως της όποιας γεωγραφικής συνάρτησης, κερδίζεται – όπως αποδεικνύεται εν τέλει- στο έδαφος, ακόμη και όταν στη σύγκρουση αναμένεται να κυριαρχήσουν οι αεροναυτικοί προσδιοριστές, την ίδια στιγμή που δεν δύνανται να καθορίσουν τη νικηφόρο έκβασή του, μόνον, τα εναέρια μέσα ή οι μονάδες επιφανείας, ιδιαιτέρως –μάλιστα- αν δεν δίνεται έμφαση στις δυνατότητες εξασφάλισης στρατηγικής υπεροχής τόσο δια του πυραυλικού οπλισμού τους όσο και μέσω της, εν γένει, συγκριτικής ανωτερότητας των φερόμενων ηλεκτρονικών συστημάτων, η προμήθεια των οποίων θα πρέπει να αποτελεί προαπαιτούμενο της κατάρτισης των σχετικών εξοπλιστικών προγραμμάτων και της υπογραφής των σχετικών συμφωνιών αγοράς.
Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD, Eπικ. Καθηγητής Ψυχιατρικής Δ.Π.Θ., Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στη Διεθνή Ιατρική και τη Διαχείριση Κρίσεων Υγείας
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!
