Γράφει ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΔΗΜ. ΒΑΒΙΤΣΑΣ *
Ο Henry Giroux είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Κριτικής Παιδαγωγικής στις ΗΠΑ, η συμβολή του οποίου στη διαμόρφωση της θεματολογίας της ξεκινά από τη δεκαετία του 1980. O Giroux, σε συνεργασία και με άλλους Παιδαγωγούς, επιχείρησε να οικοδομήσει μια διαφορετική προσέγγιση, η οποία αποτέλεσε κριτική των λειτουργιστικών και ντετερμινιστικών υποθέσεων των φιλελεύθερων και των ριζοσπαστών, έχοντας ως κεντρικό της χαρακτηριστικό την προσπάθεια να μελετηθούν οι όροι της Παιδαγωγικής ούτως ώστε η εκπαίδευση να γίνει δύναμη δημοκρατίας, παρά το γεγονός, όπως αναγνώριζε και ο ίδιος ο Giroux, ότι μετέδιδε βασικά στοιχεία της κουλτούρας και της ιδεολογίας ηγεμονικών κοινωνικών τάξεων και ομάδων.
Το συνολικό σχέδιο του Giroux μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 μπορεί να συνοψιστεί ως μια προσπάθεια διαμόρφωσης μιας Κριτικής Παιδαγωγικής η οποία θα ήταν αφοσιωμένη στις κατευθύνσεις της ενδυνάμωσης των μαθητών και του μετασχηματισμού της κοινωνίας, στη βάση των συμφερόντων μιας δημοκρατίας μεγαλύτερης δικαιοσύνης και ισότητας, όπου ως κεντρικό ζήτημα μείζονος σημασίας θα αναδεικνυόταν η ανάπτυξη μιας γλώσσας μέσω της οποίας οι παιδαγωγοί, καθώς επίσης τόσο οι ασχολούμενοι με την εκπαίδευση όσο και οποιοσδήποτε άλλος, θα μπορούσαν να αποκαλύψουν και να κατανοήσουν τις σχέσεις που ενυπάρχουν μεταξύ της φοίτησης στο σχολείο, των ευρύτερων κοινωνικών σχέσεων, οι οποίες την προσδιορίζουν, και των ιστορικά κατασκευασμένων αναγκών και ικανοτήτων των μαθητών, και όλα αυτά με βάση την κατανόηση αυτών των σχέσεων, μέσω των οποίων οι παιδαγωγοί θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν το πώς η κουλτούρα που κυριαρχεί στο σχολείο επιδρά στους ίδιους τους παιδαγωγούς και στους μαθητές τους και να εργαστούν κριτικά μαζί τους.
Κάτι τέτοιο αποτέλεσε πραγματικά μία τομή στον χώρο της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και της ευρύτερης Παιδαγωγικής των κοινωνικών ανισοτήτων, δίνοντας μία ροπή προς την ανάδειξη του αναπαραγωγικού χαρακτήρα του σχολείου, σε αντιδιαστολή με τις κυρίαρχες εκείνη την περίοδο απόψεις οι οποίες υποστήριζαν ότι το σχολείο συμβάλλει στην κοινωνική κινητικότητα, κάτι το οποίο, ειδικότερα στην Αμερική, δεν αντιμετώπιζε –δήθεν– εμπόδια.
Επιπλέον, την ίδια περίοδο, ο Giroux επιχείρησε και κατάφερε να προσδιορίσει και να υποβάλει σε κριτική την τεχνοκρατική, ερμηνευτική και αναπαραγωγική λογική στην εκπαιδευτική θεωρία, συζητώντας έννοιες τις οποίες θεωρούσε βασικές για τη συγκρότηση μιας νέας παιδαγωγικής: η ιδεολογία, η ηγεμονία, η κουλτούρα και η αντίσταση, αντιπαρατέθηκαν στην κουλτούρα του θετικισμού στο πεδίο του αναλυτικού προγράμματος προβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο την αξία της διαλεκτικής για την ανανέωσή του, επισημαίνοντας, παράλληλα, τις βασικές αδυναμίες της σύγχρονης ριζοσπαστικής εκπαιδευτικής θεωρίας και πρακτικής, προτείνοντας, τέλος, την ενασχόληση τόσο με το περιεχόμενο της σχολικής γνώσης όσο και με τις διαδικασίες μάθησης και τις αντιφάσεις τους, προκειμένου να συγκροτηθούν για τον σκοπό αυτό εναλλακτικές παιδαγωγικές πρακτικές, οι οποίες, ταυτόχρονα, θα συνδέονταν με τον πολιτικό αγώνα για τον σοσιαλισμό.
Είναι, λοιπόν, σαφές ότι ο Giroux προσπάθησε να δώσει μία καθαρά πολιτική κατεύθυνση στις θέσεις και τις απόψεις του, οι οποίες επιχείρησαν να φέρουν κάτι νέο στην Παιδαγωγική και στόχευαν, ευθέως, στη χρησιμοποίηση της εκπαίδευσης με σκοπό, αφενός μεν, την καταγγελία και την ανάδειξη των αντιφάσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και οργάνωσης της κοινωνίας και, αφετέρου δε, τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Επιχείρησε να αναπτύξει, πάνω σε μία καθαρά μετασχηματιστική βάση, μία ανανεωμένη Παιδαγωγική θεωρία και πρακτική η οποία θα αποτελείται από ένα ολοκληρωμένο πεδίο, με τις δικές του έννοιες, όρους και «γλώσσα», μέσω του οποίου θα επιτευχθεί, εν τέλει, ο μετασχηματισμός της κοινωνίας.
* Ο Θεόδωρος Βαβίτσας είναι Δάσκαλος, Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!