Eπιμέλεια Νικολάου Κατοίκου, Φιλολόγου
1. Η ελευθερία σήμερα φαίνεται κουρασμένη. και η κόπωση αυτή αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τη βασανισμένη και πνευματικά μαραμένη νέα γενιά.
2. Υπήρχε πάντοτε αυτό το ξεκίνημα της φιλελεύθερης πορείας τού νεότερου πολιτισμού, αλλά ήταν αρνητικό. Βάση του είχε την άρνηση. Η πρώτη εξόρμηση της ελευθερίας, κατά τη Γαλλική Επανάσταση, που πρόβαλε στο νεότερο πολιτισμό μας, αποτέλεσε μια άρνηση, την άρνηση της τυραννίδας.
3. Η φιλελευθερία λοιπόν αντί να επικαλεστεί τις αξίες που η τυραννίδα είχε σφετεριστεί, αποδύθηκε σε έναν αγώνα κατά των αξιών αυτών. και για να πολεμήσει την τυραννίδα, πολέμησε τις πνευματικές αξίες. Κλόνισε την πίστη σε αυτές. Τις κλόνισε στο ίδιο το θεμέλιο και έγινε υλισμός, αποστασία. Ο φιλελεύθερος κατάντησε να θεωρείται, κατά κάποιον τρόπο και σε κάποιο μέτρο, αποστάτης.
4. Αλλά τέτοιοι άνθρωποι, με την άρνηση ως θεμέλιο της ζωής και ως μοναδικό νόημα της ελευθερίας τους, δεν μπορούν να είναι φορείς τής ελευθερίας, γιατί δεν μπορούν να είναι αγωνιστές. αγωνιστής είναι μόνο όποιος είναι έτοιμος να θυσιαστεί. Αλλά ο άνθρωπος της αρνητικής νοοτροπίας, την ελευθερία τη θέλει ακριβώς για φυγή από τη θυσία.
5. Έτσι, η αρνητική πορεία ολοκληρώνεται. Από την άρνηση της τυραννίδας φτάνουμε στην άρνηση της ίδιας τής ελευθερίας. Η αρνητική αυτή πορεία καθιστά την ελευθερία ανίκανη να συντελέσει στην ενότητα μεταξύ τών ανθρώπων, στην κοινωνική συμβίωση.
6. Η κοινωνική συμβίωση των ελεύθερων ανθρώπων γίνεται δυνατή, όταν ο άνθρωπος βαδίζει πάνω από τον εγωισμό. όταν βγαίνει από το “εγώ” του και συναντάται με ανθρώπους, που πραγματοποιούν την ίδια άνοδο. Η κοινή πορεία λοιπόν των ελεύθερων αν-θρώπων μόνο ως ανοδική πορεία είναι δυνατή.
7. Για να σταθεί η ελευθερία, πρέπει να αποχωριστεί από την ατομοκρατία. Είναι αυτό το πρώτο βήμα, για να ελευθερωθεί η ελευθερία από την άρνηση. και όποιος κατατάσσει τον εαυτό του ανάμεσα στους πραγματικά φιλελεύθερους ανθρώπους, πρέπει να θεωρεί τον εαυτό του υβριζόμενο, όταν τον αποκαλούν ατομιστή. Ο ατομιστής αποτελεί μέσα στην παράταξη της ελευθερίας την πέμπτη φάλαγγα της τυραννίδας.
8. Αυτή η ανοδική πορεία όμως γίνεται μόνο από ανθρώπους εσωτερικά ελεύθερους από κάθε κατωτερότητα. Ο αγώνας τής ελευθερίας διεξάγεται πρώτα-πρώτα μέσα μας. Είναι ο αγώνας τής ψυχής εναντίον κάθε απαξίας, κάθε κατωτερότητας που είναι μέσα μας. Αυτή η εσωτερική ελευθερία, αν θα είναι πραγματική ελευθερία, πρέπει να υφίσταται ακόμη και έναντι του αγαθού που λέγεται ζωή. Ελεύθερος άνθρωπος είναι μόνο εκείνος για τον οποίο το σύνθημα “ελευθερία ή θάνατος” είναι κάτι το αυτονόητο.
9. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν: επαφή προς την αλήθεια, απροκατάλυπτη έρευνα, ειλικρινή έκθεση της αλήθειας. Η αλήθεια είναι το θεμέλιο της ελευθερίας. όπλο δε της ελευθερίας είναι ο ελεύθερος έλεγχος και ο διάλογος.
10. Η εσωτερική λοιπόν ελευθερία τού ανθρώπου είναι και ελευθερία από το ψέμα, το λόγω υψηλότερης δήθεν σκοπιμότητας επιβαλλόμενο. Και η πιο μεγάλη εκδήλωση της ελευθερίας αυτής είναι η δύναμη που παίρνει η φωνή τής συνείδησης, η κατ’ εξοχήν απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι “κοινωνός θείας φύσεως”. Και η κοινή πορεία τών ελεύθερων ανθρώπων είναι η κοινωνική πορεία τών ανθρώπων, μέσα στους οποίους ακούγεται, ελεύθερη αλλά και επιβλητική, η φωνή τής συνείδησης.
11. Για να ελευθερωθεί η ελευθερία από την άρνηση και για να γίνει δημιουργία, πρέπει να τοποθετηθεί κάτω από τη ζωοποιό επίδραση των ακτίνων τής μεγαλύτερης εκείνης αξίας που η φιλοσοφία τών αξιών αναγνωρίζει ως την αξία “άγιον”. Και πρέπει να οπλιστεί με τη συνεκτική εκείνη δύναμη, που έρχεται από τον Ουρανό σαν βροχή: την αγάπη. Με τη δύναμη της αγάπης είναι δυνατή η κοινή πορεία, η ανοδική πορεία. Με την επαφή προς τον Ουρανό και με την αγάπη η ελευθερία δεν θα σκορπίζει, αλλά θα συνδέει. θα γίνεται δημιουργία, που τόσο τη χρειάζονται οι καιροί μας.
Π. ΜΕΛΙΤΗΣ
(Περιοδικό «Συζήτησις», Μάρτιος 1960)
Α΄ ΣΗΜ. Ο τίτλος τού σημερινού δημοσιεύματος είναι δικός μας. Ο αρχικός τίτλος τού άρθρου ήταν: «Για να ελευθερωθεί η ελευθερία».
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!