Blog “ΙΔΕΟπολις” – Γράφει ο “ανήσυχος”*

Και να που αναγκαζόμαστε στις μέρες μας να χρησιμοποιήσουμε ένα παλιό σύνθημα-φράση, ελαφρώς παραποιημένο και επικαιροποιημένο, το “μην πυροβολείτε τον πιανίστα”.

Κι αυτό όχι για να προστατεύσουμε κάποιον αθώο από το κόστος μιας πράξης για την οποία δεν είναι ούτε ο απόλυτος ούτε ο μοναδικός υπεύθυνος, αλλά για να αποδώσουμε “δικαιοσύνη” και να δείξουμε τη συμπάθειά μας σε ένα τεχνολογικό ανθρώπινο δημιούργημα, το ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, που τον τελευταίο καιρό δέχεται επιθέσεις από όλα τα μέτωπα.

Το κατηγορητήριο εναντίον του διαδικτύου είναι τόσο πλούσιο που ήδη στήθηκαν από τώρα ειδικά δικαστήρια για την επιβολή της μέγιστης τιμωρίας. Χωρίς “περίσκεψιν και αιδώ”, όπως θα έλεγε και ο ποιητής, το κράτος και η κοινωνία-χρήστης υψώνουν τείχη εναντίον του διαδικτύου για την προστασία τους. Ο λίθος του αναθέματος μόνο λείπει…

Η επίθεση εναντίον του διαδικτύου θυμίζει λίγο το κίνημα των Λουδιτών, μόνον που τώρα οι επαΐοντες και οι δεδηλωμένοι εχθροί του χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να αποτρέψουν τους άλλους από την “αλόγιστη” χρήση του. Είναι αυτό που λέμε “o τρώσας και ιάσεται”.

Η όλη ιστορία των επιθέσεων εναντίον της χρήσης του διαδικτύου, αν δεν εμπεριέχει στοιχεία γραφικότητας, σίγουρα αναδεικνύει την υποκρισία μιας κοινωνίας που ξαφνικά ανακάλυψε πως για όλα τα δεινά της κοινωνίας μας φταίει η αλόγιστη χρήση του. Η Μοναξιά, η Κατάθλιψη, η νεανική Εγκληματικότητα, οι ποικίλες Ψυχολογικές ασθένειες και φυσικά η Γλωσσική πενία αποδίδονται στη χρήση του διαδικτύου. Η μόνη συνέπεια που δεν αποδίδεται στη χρήση του διαδικτύου είναι η κλιματική αλλαγή!!!

Όλοι φυσικά (κράτος και κοινωνία) διατείνονται πως οι επιθέσεις τους εναντίον του διαδικτύου στοχεύουν στην προστασία του κοινωνικού συνόλου και ιδιαίτερα της νέας γενιάς από τη χρήση-κατάχρηση του διαδικτύου. Ωστόσο αυτή η απολυτοποίηση και δαιμονοποίηση του αρνητικών του διαδικτύου αποκρύπτει μία αλήθεια. Το διαδίκτυο είναι ανθρώπινο επίτευγμα-δημιούργημα και έχει τόσα καλά ή κακά όσο και ο δημιουργός του.

Κανείς, δηλαδή δεν σκέφτηκε ούτε πρότεινε να καταργήσουμε τα αεροπλάνα και τα αυτοκίνητα εξαιτίας των πολλών ατυχημάτων που όχι σπάνια κοστίζουν πολλά σε ανθρώπινες ζωές. Επίσης, οι σφοδροί κατήγοροι του διαδικτύου αδυνατούν να διακρίνουν τις διαφορές και τις ευθύνες του χρήστη και της χρήσης από τις “ευθύνες” του τεχνολογικού αντικειμένου.

Από τα πράγματα έρχεται πάλι στην επικαιρότητα ένα παλιό θεωρητικό πρόβλημα, αυτό της Ουδετερότητας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Κι αυτό γιατί το διαδίκτυο και τα κινητά ως ανθρώπινα επιτεύγματα προϋποθέτουν τη συνδρομή τόσο της επιστήμης όσο και της τεχνολογίας.

Ωστόσο, το κράτος και η κοινωνία μας αγνοούν μία διακηρυγμένη αλήθεια: Πως η ευθύνη για ό,τι αρνητικό προκύπτει από το τεχνολογικό δημιούργημα βαραίνει τον χρήστη και τον τρόπο χρήσης και όχι το ίδιο το δημιούργημα. Φυσικά ποτέ δεν φταίει το μαχαίρι για τις χιλιάδες εδώ και αιώνες ανθρώπινες εγκληματικές πράξεις, γι αυτό και δεν καταργήθηκε.

Όπως φυσικά για τη ρίψη της Ατομικής βόμβας δεν φταίει ο Αϊνστάιν και η περίφημη εξίσωσή του αλλά ο κατασκευαστής κι αυτός που αποφάσισε να τη χρησιμοποιήσει (πολιτικοί και στρατιωτικοί).

Την όλη επίθεση, βέβαια, εναντίον του διαδικτύου την ενίσχυσε-τροφοδότησε και η επιλογή του Brain Rot ως της λέξης της χρονιάς (σήψη εγκεφάλου). «Η φράση “Brain rot” ορίζεται ως φθορά της διανοητικής ή πνευματική κατάστασης ενός ατόμου, που συχνά αποδίδεται στην υπερκατανάλωση υλικού-σήμερα κυρίως διαδικτυακού ή προκλητικά απλό” .

Έτσι απλά, λοιπόν, και αφού εντοπίσαμε την αιτία όλων των δεινών που κατατρύχουν την κοινωνία μας και διαβρώνουν επικίνδυνα τόσο την ψυχική μας υγεία όσο και την πνευματική μας ευεξία αποφασίσαμε να ρίξουμε το διαδίκτυο και τα κινητά στο πυρ το εξώτερον.

Ξεχνάμε, όμως, πως τα “σκουπίδια” που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο κυκλοφορούν άφθονα και σε άλλους χώρους, όπως στο τραγούδι, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στα βιβλία, στον έντυπο τύπο, στην TV και σε πολλούς άλλους χώρους κατά τεκμήριο και κατ΄ ευφημισμόν πολιτιστικούς. Κανείς, φυσικά, δεν σκέφτηκε ούτε πρότεινε μία προληπτική λογοκρισία για την προστασία του εγκεφάλου μας.

Όλες οι παραπάνω σκέψεις και οι ενστάσεις για τον λιθοβολισμό του διαδικτύου δεν θα είχαν νόημα, αν στο τέλος αυτής της χρονιάς (2024) και στις αρχές του 2025 δεν είχα διαβάσει στο διαδίκτυο (Sites) τρία κείμενα που κοσμούν όχι μόνον τα συγκεκριμένα μέσα αλλά και απαλλάσσουν το διαδίκτυο από τις άδικες κατηγορίες.

Και επειδή τα πολλά λόγια και οι αοριστίες είναι φτώχεια ας έλθουμε στα συγκεκριμένα κείμενα και η αξιολόγηση δική σας.

Α.HUFFPOST:

«Δημήτρης Καραγιάννης: Επαναστατικό δεν είναι να καταγγέλλεις αλλά να δημιουργείς» (Τίτλος άρθρου)

Στο δημοσίευμα αυτό του Huffpost ο γνωστός ψυχίατρος Δημήτρης Καραγιάννης μιλάει σε μία συζήτηση εφ’ όλης της ύλης στο δημοσιογράφο Δημοσθένη Γκαβέα για τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου και το ρόλο της ψυχολογίας-ψυχιατρικής στην αντιμετώπισή τους. Αφορμή για αυτήν τη συζήτηση η έκδοση του νέου του βιβλίου «Κρυμμένη Ψυχική Ομορφιά».

Για λόγους οικονομίας παρατίθενται κάποια σύντομα αποσπάσματα από αυτήν την ενδιαφέρουσα συζήτηση, την τόσο διαφωτιστική αλλά και τόσο χρήσιμη για όλους μας.

Στο ενδιαφέρον εισαγωγικό σημείωμα του δημοσιογράφου κ. Δημοσθένη Γκαβέα παρατίθενται κάποιες απόψεις για το γκρίζο τοπίο της εποχής μας και για την ανάγκη να εμβαθύνουμε στη γνώση του εαυτού μας, όσο κι αν αυτό φαντάζει δύσκολο, όπως είχε επισημάνει και ο Ηράκλειτος: “Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο πάσαν επιπορευόμενος οδόν. Ούτω βαθύν λόγον έχει”.

Πιο συγκεκριμένα ο κ. Γκαβέας σημειώνει:

“Φαντάζει παράταιρο να μιλάς για ψυχολογία και φιλοσοφία σε μια εποχή όπου οι πολλαπλές κρίσεις και η γεωπολιτική αστάθεια κυριαρχούν. Μοιάζει σχεδόν ύβρις να εξετάζουμε τα εσωτερικά προβλήματα του εαυτού, όταν η φτώχεια θεριεύει, ο πόλεμος μαίνεται και η καθημερινότητα φορτώνεται με αγωνία.

Είναι όμως πράγματι πολυτέλεια να εστιάζουμε στο ταξίδι προς την αυτογνωσία, όταν το σκοτάδι φαίνεται να καταπίνει τον κόσμο; Είναι άραγε ο ψυχικός πόνος κάτι ξέχωρο από τις κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις; Το γκρίζο που πνίγει τη συλλογική μας ψυχή και τα ψεύτικα χαμόγελα που καλύπτουν τη μοναξιά μας είναι λιγότερο πραγματικά επειδή δεν ανήκουν σε στατιστικές ή δείκτες ανάπτυξης;

Και οι τεχνολογικές εξελίξεις, που υπόσχονται να φέρουν μια νέα εποχή, ακόμη και έναν ”αναβαθμισμένο” άνθρωπο, είναι τελικά η λύση; Ή μήπως, στην προσπάθεια να δημιουργήσουμε έναν νέο εαυτό, κινδυνεύουμε να απωλέσουμε την ουσία της ύπαρξής μας;

Η εμβάθυνση στην ψυχή δεν είναι αποκομμένη από την πραγματικότητα. Αντίθετα, μπορεί να αποδειχθεί το κλειδί για να αντέξουμε, να κατανοήσουμε και να νοηματοδοτήσουμε τη ζωή, ακόμη και στις πιο σκοτεινές της στιγμές μας διαβεβαιώνει ο γνωστός παιδοψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, διευθυντής του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής και συγγραφέας Δημήτρης Καραγιάννης με αφορμή το νέο του βιβλίο «Η κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (Εκδόσεις Αρμός).

Ο κ. Δημήτρης Καραγιάννης αποστρέφεται τις εύκολες λύσεις, τις συνταγές ευτυχίας και τα μονοπάτια της θετικής ψυχολογίας που συχνά συγκαλύπτουν αντί να θεραπεύουν. Η συζήτησή μας εστιάζει σε πανανθρώπινα ζητήματα, στις αγωνίες όλων μας. Μιλάμε για τους τρόπους επιβίωσης σ΄ έναν κόσμο πιο μπερδεμένο από ποτέ και για μια ψυχολογία που δεν φοβάται να αγγίξει το δύσκολο και το επώδυνο”.

*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Συγγράψατε το βιβλίο μεταξύ Αθήνας και Αμερικής. Εγώ το διάβασα ανάμεσα στη «φούσκα» της διεθνούς κοινότητας των Βρυξελλών, τις κραυγαλέες αντιθέσεις του Λονδίνου και την πιο ανθρώπινη, αλλά βαθιά νευρωτική Αθήνα. Σε όλα αυτά τα σημεία, ένα μοτίβο φαίνεται να κυριαρχεί: η αποξένωση και η μοναξιά. Είναι αυτό, άραγε, η κοινή μοίρα του σύγχρονου ανθρώπου;”

*ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Η μεταμοντέρνα κοινωνία στην οποία ζούμε έχει μετατραπεί σε Α-Κοινωνία. Πρόκειται για έναν τρόπο ζωής που εμποδίζει την κοινωνία των προσώπων, δηλαδή την αυθεντική σχέση και το μοίρασμα της ζωής. Αντίθετα, προωθεί απλώς την ανταλλαγή γνώσεων ή συναισθημάτων, χωρίς βάθος. Σήμερα, όπως αναφέρω και στο βιβλίο, αποτελεί στοίχημα η κατανόηση της αλληλεπίδρασης του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος με τον ενδοψυχικό κόσμο.

Η πιο σκληρή μοναξιά είναι αυτή που βιώνουμε μέσα στην πολυκοσμία της Α-Κοινωνίας. Είναι η κατ’ εξοχήν μοναξιά: η μοναξιά που υπάρχει μέσα στην φαινομενική συνύπαρξη».

*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Στο βιβλίο σας μιλάτε για την ψευδαίσθηση της αποδοχής και την πίεση για απόλυτη ρευστότητα που επιβάλλει η σύγχρονη κοινωνία. Στην ουσία μιλάτε για ένα μόρφωμα που προσομοιάζει με ολοκληρωτισμό”.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Στην εποχή που η υπεράσπιση της διαφορετικότητας έχει καταστεί ο απόλυτος ηθικός κανόνας μοιάζει παράλογος ο φόβος των ανθρώπων μήπως δεν ταυτίζονται με τα νέα κοινωνικά πρότυπα. Τρομοκρατούνται ότι μπορεί, σύμφωνα με το woke κίνημα να μην είναι αρκετά πολιτικά ορθοί.

Γι΄ αυτό και υποστηρίζω ότι είναι ψέμα η διακήρυξη της μεταμοντέρνας α-κοινωνίας ότι αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Στην πραγματικότητα εξαφανίζει τη διαφορετικότητα που θέλει να έχει άποψη.

Η ηθική της μεταμοντέρνας α-κοινωνίας διακηρύσσει τον πλουραλισμό, που όμως καταντά να είναι ολοκληρωτισμός, αφού δεν επιτρέπει την ώσμωση της ετερότητας.

“Στην εποχή της ρευστότητας η άρνηση να ορίσεις την ταυτότητά σου μπορεί να σημαίνει την άρνηση ανάληψης της προσωπικής ευθύνης”(Δημήτρης Καραγιάννης “Κρυμμένη Ψυχική Ομορφιά”) .

Η εποχή μας, αν τη δούμε μέσα από το πρίσμα των οικονομικών όρων που τη διέπουν, απαιτεί απόλυτη ρευστότητα. Για να μπορεί κάποιος να είναι υπάλληλος μιας πολυεθνικής εταιρείας, πρέπει να διαθέτει απόλυτη διαθεσιμότητα-να πηγαίνει όπου του ζητηθεί και να εργάζεται όποτε του ζητηθεί. Επομένως, αν αυτός ο άνθρωπος είναι δεσμευμένος σε οποιαδήποτε μορφή οικογένειας ή σχέσης, αυτό θεωρείται στοιχείο αντιπαραγωγικότητας.

Η σύγχρονη α-κοινωνία δεν ενδιαφέρεται για κανέναν άνθρωπο συγκεκριμένα. Μπορεί να βρεθείς στον κάλαθο των αχρήστων, με την ίδια ευκολία που σβήνεις ένα άχρηστο κείμενο ή μια παρωχημένη εφαρμογή από το κομπιούτερ σου».

*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Τι γίνεται όταν όλη αυτή η αποδόμηση γίνεται κυρίαρχο στοιχείο στην κοινωνία; Όταν η βία γίνεται η κατεξοχήν έκφραση, όπως βλέπουμε σήμερα με τα αυξανόμενα περιστατικά εφηβικής βίας; Μοιάζει σαν μια μη αναστρέψιμη κατάσταση. Πώς μπορούμε να αντιδράσουμε σε αυτό”;

*ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Η εφηβική βία, που συχνά εκλαμβάνεται ως «καθαρό κακό», στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η απουσία νοήματος και σχέσης. Είναι η κραυγή μιας ψυχής που έχει χάσει την επαφή της με την ομορφιά και την ελπίδα.

Η δική μου άποψη διαφέρει από όσα συχνά λέγονται σήμερα για τη βία των εφήβων και το «κακό» που φαίνεται να επικρατεί. Από την εμπειρία μου, όλα αυτά τα παιδιά, που μπορεί εύκολα να δείρουν έναν συμμαθητή τους, να τον ρίξουν κάτω και να τον χτυπήσουν, είναι τα ίδια παιδιά που, αν βρεθεί ένας άνθρωπος να τα εμπνεύσει, μπορούν να βάλουν πλάτη για να φροντίσουν έναν συμμαθητή τους με κινητικά προβλήματα. Μπορούν να σηκώσουν το καρότσι του και να τον προστατέψουν από οποιονδήποτε άλλον.

Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι πώς να καταπολεμήσουμε το «κακό» που υπάρχει στους εφήβους. Δεν μπορούμε απλώς να τους πούμε: «Μην πολεμάτε, μην σκοτώνετε, μην παίζετε βίαια video games». Το κρίσιμο είναι πώς θα τους εμπνεύσουμε το καλό. Πώς θα τους δείξουμε ότι η ζωή μπορεί να έχει νόημα, ότι μπορεί να υπάρχει υπέρβαση, κόπος, συνεργασία, συντροφικότητα.

“Οι δάσκαλοι, οι καθηγητές, οι γονείς, δεν μπορούν να παραιτηθούν από τη δική τους ευθύνη και να στέλνουν τα παιδιά στους ειδικούς για να «διορθώσουν» τα προβλήματά τους.”

*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Αυτό όμως ποιος πρέπει να το κάνει; Αν δούμε το θέμα ψυχιατρικά και θεωρητικά, δεν είναι σαν να αφαιρούμε την ευθύνη από την πολιτεία; Πόσο εύκολο είναι για αυτά τα παιδιά, που μεγαλώνουν με αβέβαιο μέλλον και πενιχρούς μισθούς, να λύσουν τα αδιέξοδά τους πηγαίνοντας απλώς στον ψυχίατρο”;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Δεν πουλάω και δεν προωθώ την ψυχοθεραπεία. Εκπαιδεύω ψυχοθεραπευτές, αλλά δεν πουλάω ψυχοθεραπεία. Καταρχάς, όταν μιλάω για την κρυμμένη ψυχική ομορφιά, δεν αναφέρομαι σε κάτι επιφανειακό. Ίσα-ίσα, αντιστέκομαι πάρα πολύ στις εύκολες θετικές ερμηνείες που συχνά συγκαλύπτουν τα πραγματικά ζητήματα, λέγοντας: «Όλα είναι καλά, κάνε αυτά τα 7 βήματα για την απόλυτη ευτυχία». Αυτά είναι ψέματα. Έστω κι αν καλύπτονται με όμορφα λόγια και παρουσιάσεις, στην ουσία δημιουργούν ψευδείς εαυτούς.

Γνωρίζω σε βάθος την ψυχοπαθολογία. Αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάποιο έγκλημα ή ψυχική διαταραχή που δεν έχω συναντήσει. Και την ίδια ώρα που γνωρίζω όλη αυτή τη σκοτεινή πλευρά, επιμένω ότι η λύση δεν είναι η μαζική παραπομπή στους ψυχολόγους ή στους ψυχιάτρους.

Οι δάσκαλοι, οι καθηγητές, οι γονείς, δεν μπορούν να παραιτηθούν από τη δική τους ευθύνη και να στέλνουν τα παιδιά στους ειδικούς για να «διορθώσουν» τα προβλήματά τους. Όταν το κάνουν, παραιτούνται από τον δικό τους παιδαγωγικό ρόλο, και τότε δημιουργείται μια καταστροφική κατάσταση. Πάμε πάλι να καταστείλουμε το κακό, αντί να το νοηματοδοτήσουμε».

*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Άρα ποιο είναι το ζητούμενο;

«Το ζητούμενο δεν είναι να έχουμε περισσότερους ψυχολόγους ή ψυχιάτρους, έναν για κάθε άνθρωπο. Δεν χρειάζεται να γεμίσουμε την κοινωνία με ειδικούς ψυχικής υγείας. Αυτό που χρειάζεται είναι όλοι μας να δούμε τη ζωή μας ξανά, να την επανεξετάσουμε, να αναρωτηθούμε: «Πώς μπορεί η ζωή μου να είναι συναρπαστική;» Αν δεν το κάνουμε αυτό, θα μείνουμε εγκλωβισμένοι στη φαντασίωση του πώς να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα.

Αντί να ζούμε δημιουργικά, αρχίζουμε να φανταζόμαστε ότι όσοι κάνουν κακό-όσοι κλέβουν, όσοι ληστεύουν, όσοι εκμεταλλεύονται τους άλλους-περνάνε καλύτερα από εμάς. Σας το λέω με κάθε βεβαιότητα, αυτοί οι άνθρωποι δεν περνάνε καλύτερα.

Η λύση, λοιπόν, δεν είναι να στέλνουμε τα παιδιά και τους νέους στους ειδικούς. Η λύση είναι να κάνουμε τη ζωή μας και τη ζωή τους συναρπαστική, γεμάτη νόημα και δημιουργία. Να τους δώσουμε λόγους να ζουν και να αγωνίζονται για κάτι καλύτερο».

* ΕΡΩΤΗΣΗ: “Στο βιβλίο σας, αναφέρετε τη φράση «να εξανθρωπίσουμε τα ρομπότ», κάτι που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτή η φράση”;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Αυτό που θέλω να πω είναι ότι έχουμε να υπερασπιστούμε ο καθένας μας προσωπικά και συνολικά ως κοινωνία το δώρο της ζωής, το θαύμα της ζωής. Αν δεν βρούμε τον τρόπο να εξανθρωπίσουμε τον ψηφιακό μας κόσμο, να εξανθρωπίσουμε τα ψηφιακά ολοκληρωμένα προγράμματα που τα ονομάζουμε ρομπότ, τότε θα εξαφανιστούμε εμείς μέσα στο λαβύρινθο του ψηφιακού κόσμου. Αν δεν «εξανθρωπίσουμε» τα ρομπότ, θέτοντας αξιακές παραμέτρους, θα γίνουμε οι άνθρωποι-ρομπότ.

Ο άνθρωπος της ψηφιακής εποχής νιώθει όσο ποτέ άλλοτε την επιθυμία να κοινωνήσει ουσιαστικά, να ανήκει σε ομάδες όπου να διασώζεται το προσωπικό στοιχείο. Οι άνθρωποι, όταν αναπτύσσουν σχέσεις και εμπιστοσύνη, δημιουργούν νέες συλλογικότητες που εξισορροπούν την ατομική ευαλωτότητα.

Εάν αυτές οι συλλογικότητες διατηρήσουν την ανθρώπινη διάσταση και αποτρέψουν την από-ανθρωποποίηση που απειλείται από τις συνθήκες της ψηφιακής εποχής, τότε η τεχνητή νοημοσύνη και οι τεχνολογίες θα ενισχύσουν την ανθρώπινη ζωή. Εάν όμως απωλέσουμε αυτή τη διάσταση και επιτρέψουμε να αλλοιωθεί η ουσία της ανθρώπινης εμπειρίας, τότε η τεχνητή νοημοσύνη θα γίνει ένας μηχανισμός που θα ζήσει τη ζωή αντί για εμάς.

“Η δυναμική της ομορφιάς του εμείς, ο δεσμός με τους άλλους προσφέρει μία πρόγευση αθανασίας, πρόκειται για βασική προϋπόθεση της ευτυχίας.”(Δημήτρης Καραγιάννης “Κρυμμένη Ψυχική Ομορφιά”).

Τελειώνοντας τα αποσπάσματα από τη συνέντευξη καλό θα ήταν να διαβάσουμε και την τελική πρόταση του Ψυχιάτρου Δημήτρη Καραγιάννη:

« Άρα, το επαναστατικό στις μέρες μας δεν είναι να καταγγείλουμε κάποιους άλλους, κάποιες κυβερνήσεις, κάποιες κοινωνίες, κάποιους πολιτισμούς, την ψηφιακότητα ή το παρελθόν ή την ηθική. Είναι να πάρουμε την ευθύνη ο καθένας μας να ζήσει δημιουργικά, να ζήσει ερωτικά και να μπορεί να έχει λόγους να λέει ευχαριστώ για αυτά που ζει.

Γιατί όποιος από εμάς δεν μπορεί, δεν έχει θέματα για να πει ευχαριστώ – ευχαριστώ σε ανθρώπους, ευχαριστώ σε καταστάσεις, ευχαριστώ στη φύση, ευχαριστώ στο σύμπαν, οπουδήποτε – αν δεν βρίσκεται λόγος για να πει ευχαριστώ, είναι ήδη βουλιαγμένος, πεθαμένος”.

Αν επιμένω σε κάτι διαχρονικά, είναι αυτός ο ευχαριστιακός τρόπος ζωής. Αλλιώς, δεν βγαίνει πέρα η ζωή”.

Β. Faretra

Νίκος Σίσκος : O αντισυμβατικός & ανατρεπτικός ζωγράφος (Τίτλος άρθρου).

Στο δημοσίευμα της “Faretra” που ακολουθεί η φιλόλογος και διαχειρίστρια του Site Δήμητρα Σμυρνή παρουσιάζει το έργο του ζωγράφου Ν. Σίσκου.

Αν ασχοληθεί κανείς με τους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους, δεν μπορεί να μην συναντήσει στις σελίδες των κριτικών Τέχνης αφιερώματα στον Νίκο Σίσκο.

Γεννήθηκε στο Βόλο το 1974 και το ταλέντο του στη ζωγραφική, πέρα από την με άριστα αποφοίτησή του από την Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, αναγνωρίστηκε όχι για το χαρακτηριστικό χρώμα ή το σχέδιο, αλλά για και τον αντισυμβατικό και ανατρεπτικό χαρακτήρα που εκφράζεται έντονα στα έργα του.

Ο Σίσκος δεν αντιγράφει, γράφει, ή καλύτερα ζωγραφίζει με τους δικούς του κώδικες, προκαλώντας τον ενθουσιασμό, το ξάφνιασμα ή και τη συναισθηματική άρνηση του έργου του από τον θεατή, χωρίς αυτό όμως να τον κάνει να εγκαταλείπει τον δικό του κόσμο.

Ποιος είναι ο κόσμος του; Ο ίδιος λέει πως το έργο του εκφράζει την άρνηση να δεχτεί τον σημερινό κόσμο, με τις οδυνηρές “γωνίες” του που πληγώνουν, καταφεύγοντας στα μάτια του παιδιού.

Πρόσωπα, ζώα ή άνθρωποι, χωρίς δεσμεύσεις από την πραγματικότητα, κινούνται σ’ έναν χώρο φανταστικό, όπου τα πάντα σχεδόν επιτρέπονται, αλλά…

Αλλά, ενώ θα περίμενε κανείς έναν χώρο ονειρικό, (μια από τις εκθέσεις του μάλιστα τιτλοφορείται “Dreamland”, δηλαδή “Ονειροχώρα”), το όνειρο στη ζωγραφική του Σίσκου μπορεί να ταυτίζεται με τη φυγή από το πραγματικό, αλλά παραπέμπει περισσότερο σε καταστάσεις εξωπραγματικές, που ίσως τρομάζουν.

Επηρεασμένος σαφώς από τον Ιερώνυμο Μπος, τον Νταλί και τον Ντε Κίρικο, (ο θεατής μπορεί να αναγνωρίσει συγγένειες, όταν έχει δει έργα των τριών), η πρόσληψη ύφους και συναισθηματικού χρώματος τον φέρνουν περισσότερο κοντά στον Μπος.

Σαφώς και είναι αναγνωρισμένος στον σύγχρονο ελληνικό καλλιτεχνικό χώρο και τα έργα του, είτε προκαλούν τον θαυμασμό, είτε την άρνηση, δεν προκαλούν ποτέ την απαξίωση. Ξέρει τι κάνει και γιατί το κάνει.

Είναι παιδί της εποχής του.

Γ. “Έξοδος Κινδύνου”**

«Το Δάκρυ και Ύβρις του Ξέρξη» (Τίτλος άρθρου).

Στο μηνιαίο ηλεκτρονικό-ψηφιακό περιοδικό “Έξοδος Κινδύνου” (τ.15, Ιανουάριος 2025) φιλοξενείται ένα πρωτότυπο και άκρως ευρηματικό άρθρο του Ηλία Γιαννακόπουλου με τίτλο «Το Δάκρυ και Ύβρις του Ξέρξη».

Σε αυτό το άρθρο με τη συνδρομή του Ηροδότου και του Αισχύλου ανιχνεύονται και αναλύονται οι συνέπειες της «Ύβρης» αλλά και η Ασημαντότητα, η Μικρότητα και η Περατότητα του ανθρώπου σε αυτόν τον κόσμο λόγω της θνητότητάς του.

Ο συγγραφέας με όχημα το πρόσωπο του Πέρση Βασιλιά, του Ξέρξη, αναλύει τόσο την αλαζονική-αυτοκαταστροφική συμπεριφορά του ανθρώπου (λόγω της Ύβρης), όσο και την συνειδητοποίηση-ομολογία του εφήμερου στοιχείου της ύπαρξής του (λόγω της θνητότητάς του).

Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε μία μετάβαση από την ατομική περίπτωση (Ξέρξης) σε μία γενική (ο καθολικός και ο διαχρονικός άνθρωπος).

Λόγω της μεγάλης έκτασης του άρθρου και για λόγους οικονομίας παρατίθενται κάποια συγκεκριμένα αποσπάσματα που αναδεικνύουν με ενάργεια τις ολέθριες επιπτώσεις που συνοδεύουν την ανθρώπινη Ύβριν, αλλά και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης όταν σε μία ανθρώπινη στιγμή (το δάκρυ του Ξέρξη) συνειδητοποιείται και ομολογείται το «Πεπερασμένον» του γήινου ανθρώπου.

«Το δάκρυ και η “Ύβρις” του Ξέρξη»

α. «ενθαύτα ο Ξέρξης εωυτόν εμακάρισε, μετά δε τούτω εδάκρυσε…». (Ηρόδοτος)

β. «Ξέρξης ενετέλλετο δε ων ραπίζοντας λέγειν βάρβαρά τε και ατάσθαλα. “Ω πικρόν ύδωρ, δεσπότης τοι δίκην επιτεθεί τήνδε ότι μιν ηδίκησας ουδέν προς εκείνου άδικον παθόν“ » (Κι ο Ξέρξης έδινε εντολή, την ώρα που τον μαστίγωναν, να του λένε λόγια βάρβαρα και αθεόφοβα. «Πικροθάλασσα, ο αφέντης μας σε τιμωρεί με αυτόν τον άδικο τρόπο για το άδικο που του έκανες, ενώ εκείνος δε σου έχει κάνει κανένα κακό, Ηρόδοτος, 7,35,2).

Να, λοιπόν, που και οι βασιλιάδες, ακόμη και οι πιο ισχυροί και οι πιο δοξασμένοι από αυτούς, έχουν κι αυτοί τις δικές τους ανθρώπινες στιγμές. Η οργή, ο φόβος, η αλαζονεία, η ματαιοδοξία, ο παραλογισμός, η συγκίνηση και το δάκρυ φαίνεται να είναι ο κοινός τόπος όλων των ανθρώπων, ακόμη και των βασιλέων.

Η πρώτη επιβεβαίωση-μήνυμα της Άτης ήταν η αποτυχημένη προσπάθεια του Ξέρξη να διαβεί τον Ελλήσποντο. Εκεί τα νερά-θάλασσα κατέστρεψαν τις γέφυρες και χάθηκε μεγάλο τμήμα του στρατού και του στόλου του αλαζόνα Ξέρξη. Τότε ήταν που ο Ξέρξης θολωμένος από την Άτη διαπράττει την πρώτη Ύβριν με τη διαταγή του να τιμωρήσει-μαστιγώσει τη θάλασσα. Σχετικά ο Ηρόδοτος γράφει:

«Κι όταν το έμαθε ο Ξέρξης, αγανάχτησε και διέταξε να μαστιγώσουν τον Ελλήσποντο τριακόσιες φορές και να ρίξουν στ᾽ ανοιχτά ένα ζευγάρι χειροπέδες· άκουσα επίσης πως πέρ᾽ απ᾽ αυτά έστειλε στιγματιστές για να του χαράξουν στίγματα. [7.35.2] Κι έδινε εντολή, την ώρα που τον μαστίγωναν, να του λένε λόγια βάρβαρα και αθεόφοβα: «Πικροθάλασσα, ο αφέντης μας σε τιμωρεί μ᾽ αυτό τον τρόπο για το άδικο που του έκανες, ενώ εκείνος δε σου έχει κάνει κανένα κακό. Αλλά ο βασιλιάς Ξέρξης, θέλεις δε θέλεις, θα σε διαβεί· και μ᾽ όλο τους το δίκιο οι άνθρωποι, κανείς τους, δε σου προσφέρουν θυσίες, έτσι αρμυρό και θολό ποτάμι που είσαι». [7.35.3]

Η παραπάνω σκηνή-ιστορική αναφορά του Ηροδότου αισθητοποιεί το μέγεθος της κενότητας και της αλαζονείας των αφιλοσόφητων και υβριστών αρχόντων και ηγεμονίσκων του κόσμου.

Η δεύτερη Ύβρις του Ξέρξη διαπράττεται στο διάλογό του με τον Δημάρατο, όταν ειρωνεύτηκε την περιγραφή του για το ήθος και το φιλελεύθερον των Ελλήνων. Σχετικά ο Ηρόδοτος γράφει για τη σκηνή αυτή:

«Δημάρατε…Τώρα λοιπόν απάντησέ μου σ’ αυτό το ερώτημα: Θα τολμήσουν οι Έλληνες να σηκώσουν χέρι εναντίον μου και να μου αντισταθούν; Γιατί, όπως εγώ πιστεύω, κι αν ακόμη όλοι οι Έλληνες και οι υπόλοιποι λαοί που κατοικούν δυτικότερα ένωναν τις δυνάμεις τους, δε θα ‘ναι σε θέση ν’ αντιμετωπίσουν την επίθεσή μου, μια και δεν είναι μονοιασμένοι. Θέλω όμως ν’ ακούσω ποια γνώμη έχεις κι εσύ γι’ αυτούς».

Ο Δημάρατος με τη συγκατάθεση και την προτροπή του Ξέρξη να πει άφοβα κι ελεύθερα την αλήθεια απάντησε υμνώντας το Ήθος των Ελλήνων:

«Βασιλιά μου, επειδή η προσταγή σου είναι να σου πω οπωσδήποτε την αλήθεια, μιλώντας έτσι ώστε ο συνομιλητής σου να μην πιαστεί αργότερα ψεύτης, η Ελλάδα παλαιόθεν και ως τώρα ζει συντροφιά με την Πενία, αλλά εφοδιάστηκε με αρετή, που κερδήθηκε με τη σοφία και τον κυρίαρχο νόμο· οπλισμένη μ’ αυτήν η Ελλάδα αγωνίζεται εναντίον της Πενίας και του δεσποτισμού».

Ωστόσο ο Ξέρξης αλαζόνας και παρά τις προειδοποιήσεις και τις συμβουλές του Δημάρατου συνέχισε την εκστρατεία του, νίκησε στις Θερμοπύλες (480 π.χ), αλλά υπέστη συντριπτική ήττα στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.χ) και άδοξα, άπραγος και ταπεινωμένος γύρισε στην Περσία.

H τιμωρία των Θεών είναι ανηλεής, όπως φαίνεται και από τα λόγια-ομολογία του Χορού στην Τραγωδία «Πέρσαι» του Αισχύλου:

“Ωχ! ωχ!, θεοί, αναπάντεχο / μας φέρατε τρανό κακό, / ξέχωρο φανερό, το δείχν΄η Άτη” (στιχ. 979-981).

Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό πως ολόκληρη η τραγωδία «Πέρσαι» εδράζεται στο αρχαιοελληνικό δίπολο Ύβρις-Τίσις υπενθυμίζοντας σε όλους τους “Υβριστές” (θεοβλαβούνθ΄ υπερκόπω θράσει) πως όποιος παραβιάζει τη φυσική τάξη θα υποστεί τις συνέπειες της δικαιοσύνης του Δία:

“Ζευς τοι κολαστής των υπερκόμπων άγαν / φρονημάτων έπεστιν, εύθυνος βαρύς” (Στέκει ο Δίας / βαρύς διακαιοκρίτης από πάνω / και τη μεγάλη υπεροψία τσακίζει, στιχ. 821-822)

Το δάκρυ του Ξέρξη

Ωστόσο και για να είμαστε δίκαιοι απέναντι στον Ξέρξη και όχι τόσο ισοπεδωτικοί λόγω της αλαζονείας του θα πρέπει να δούμε και την ανθρώπινη διάστασή του στη σκηνή που στις πεδιάδες των Αβυδηνών αντικρίζοντας τον πολυάριθμο στρατό του στον Ελλήσποντο κυριεύτηκε από δύο αντίθετα και αντιμαχόμενα συναισθήματα. Την Ευτυχία αλλά και το Φόβο, την Απογοήτευση και τη Μελαγχολία.

Τα τρία τελευταία ήταν αυτά που φανέρωσαν το ανθρώπινο στοιχείο του Ξέρξη που η αλαζονεία του δεν μπόρεσε να καταπνίξει κι ευτυχώς φυσικά. Το Δάκρυ του Ξέρξη συμπυκνώνει όλες τις αδυναμίες και τις ανασφάλειες του ανθρώπου αλλά και όλο το μεγαλείο του αφού αυτό είναι που τον καθιστά ταπεινό και λογικό απέναντι στην αναγκαιότητα και στο αναπότρεπτον του θανάτου, ως πυρηνικού στοιχείου της συμπαντικής τάξης….

Σίγουρα, όμως, ο Ξέρξης γνώριζε την κοινή Μοίρα όλων των ανθρώπων, όπου Γης. Μία μοίρα που δεν είναι άλλη από την περατότητα, το εφήμερο και τη θνητότητα του ανθρώπινου είδους. Την τραγική αυτή διαπίστωση-γνώση την εξέφρασε ο Ξέρξης με το δάκρυ του βλέποντας με χαρά και υπερηφάνεια τον πολυεθνικό στρατό του.

Οδηγός και συνοδοιπόρος μας και σε αυτήν τη διαδρομή ανίχνευσης του ανθρώπινου στοιχείου στον Ξέρξη θα είναι και πάλι ο Ηρόδοτος αφού αυτός διέσωσε και περιέγραψε τη σκηνή με τον δακρυσμένο Πέρση Βασιλιά.

“Ως δε ώρα πάντα μεν τον Έλλήσποντον υπό των νεών αποκεκρυμμένον, πάσας δε τάς ακτάς και τα Αβυδηνών πεδία επίπλεα ανθρώπων, ενθαύτα ο Ξέρξης εωυτόν εμακάρισε, μετά δε τούτω εδάκρυσε” ([7.45.1] Και καθώς αντίκριζε τον Ελλήσποντο να ᾽χει σκεπαστεί εντελώς από τα καράβια και τις ακρογιαλιές και τις πεδιάδες των Αβυδηνών πέρα ώς πέρα κατάμεστες από ανθρώπους, τότε ο Ξέρξης μακάρισε τον εαυτό του, ύστερα όμως απ᾽ αυτό δάκρυσε).

Είναι μία συγκλονιστική σκηνή που δεν απαντάται και συχνά στην ανθρώπινη ιστορία και λογοτεχνία. Ένας βασιλιάς να δακρύζει όχι από χαρά και ενθουσιασμό για την επερχόμενη και βέβαιη νίκη του, αλλά για το μέλλον των στρατιωτών του (1.700.000) μετά από 100 χρόνια.

Ίσως-ίσως να σκέφτηκε πως κι αυτός θα έχει την ίδια μοίρα με τους στρατιώτες του ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της εκστρατείας του. Ίσως-ίσως να ήταν η πρώτη διαπίστωση-έκφραση της ασημαντότητας τόσο του ανθρώπινου γένους όσο και της ματαιότητας των ανθρώπινων επιτευγμάτων μπροστά στους ανηλεούς νόμους του σύμπαντος (θάνατος).

Ωστόσο αυτή η αντίθεση των συναισθημάτων του Ξέρξη προκάλεσε την προσοχή και την περιέργεια του Αρτάβανου, αφού είδε με έκπληξη τον βασιλιά του να περνά από την ευτυχία στο δάκρυ («…ενθαύτα ο Ξέρξης εωυτόν εμακάρισε, μετά δε τούτω εδάκρυσε”). Επειδή ο Αρτάβανος δεν έβρισκε λογική εξήγηση για τις ακραίες συναισθηματικές μεταπτώσεις του Βασιλιά του αναγκάστηκε να τον ρωτήσει για την αιτία όλων αυτών των έντονων αλλά και τόσο αντίθετων συναισθημάτων.

«Ω βασιλεύ, ως πολλόν αλλήλων κεχωρισμένα εργάσαο νυν τε και ολίγω πρότερον, μακαρίσας γαρ σεωυτον δακρύεις» («Βασιλιά, αλήθεια πόσο διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους έχεις κάνει, και τώρα και λίγο πρωτύτερα! Πρώτα δηλαδή καλοτύχισες τον εαυτό σου και μετά δάκρυσες»).

Η βραχύτης του ανθρώπινου βίου

«Εσήλθε γαρ με λογισάμενον κατοικτίραι ως βραχύς είη πας ο ανθρώπινος βιος ει τούτων γε εόντων τοσούτων ουδείς ες εκατοστόν έτος περιέσται.»(Να, αναλογίστηκα πόσο σύντομη είναι η ζωή του ανθρώπου κι ένιωσα λύπη στην ψυχή μου, με τη σκέψη πως, απ᾽ όλους αυτούς που είναι τόσο πολλοί, σ᾽ εκατό χρόνια δε θα βρίσκεται κανένας στη ζωή).

Να, λοιπόν, η αιτία που δάκρυσε ο Ξέρξης. Αν ή όλη σκηνή του δακρυσμένου Ξέρξη είναι αληθινή και όχι επινόηση και κατασκεύασμα του Ηροδότου, τότε θα πρόκειται για μία φιλοσοφική εξομολόγηση ενός βασιλιά που τη συγκεκριμένη στιγμή μέσα του κυριάρχησε το ανθρώπινο στοιχείο και όχι οι μεγαλαυχίες ενός επηρμένου κοσμοκράτορα.

Η απάντηση του Ξέρξη, σύντομη και γρήγορη, ίσως να ξάφνιασε τον Αρτάβανο γιατί και ο ίδιος να μην περίμενε μια τέτοια απάντηση-αιτιολογία για το δάκρυ. Μία απάντηση που δείχνει πως ο Βασιλιάς Ξέρξης ήταν έτοιμος από καιρό να τη δώσει, αφού ίσως να διαλογίστηκε-σκέφτηκε πολλές φορές τη βαθύτερη ουσία της φύσης του ανθρώπου και το αναπότρεπτο τέλος του που αναδεικνύει περίτρανα τη ματαιότητα των ανθρώπινων πράξεων και επιτευγμάτων.

«ως βραχύς είη πας ο ανθρώπινος βίος»

Έτσι λιτά και αποφθεγματικά ο Ξέρξης συμπύκνωσε σε μία πρόταση την οδυνηρή αλλά και τόσο αναγκαία συμπαντική αλήθεια της ανθρώπινης ζωής. Μία αλήθεια που φανερώνει όχι τη μικρότητα του ανθρώπου έναντι της κοσμικής τάξης, αλλά το μεγαλείο του. Κι αυτό γιατί παρά τη συνειδητοποίηση του εφήμερου της ανθρώπινη ζωής, της περατότητας και της θνητότητας του ανθρώπου αυτός εξακολουθεί να δημιουργεί και να εκπλήττει αιώνες τώρα με τα δημιουργήματά του…

H διδαχή των αρχαίων κειμένων

Είναι σημαντικό, λοιπόν, διαβάζοντας τα αρχαία κείμενα (ιστορικά και ποιητικά) να εστιάζουμε και σε εκείνα τα σημεία που αναδεικνύουν τις αντιλήψεις εκείνων των εποχών σχετικά με θέματα που αναφέρονται στην ανθρώπινη φύση, στα ανθρώπινα πάθη και γενικά σε ό,τι χαρακτηρίζει τον διαχρονικό άνθρωπο.

Μπορεί με την ανάπτυξη της επιστήμης να αναθεωρήσαμε πολλές απόψεις-δόγματα για τον άνθρωπο και τη θέση του στο σύμπαν. Ωστόσο υπάρχουν θέματα-ερωτήματα που δεν έλαβαν ακόμη πειστικές απαντήσεις. Και όσες δόθηκαν δεν απέχουν πολύ από αυτές των αρχαίων, όπως για την ελευθερία του ανθρώπου, για το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης και για το ρόλο της Μοίρας στη ζωή του.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει η αναφορά στην αποτυχημένη προσπάθεια του ανθρώπου να αποτρέψει-να ξεφύγει από όσα επιτάσσει ο συμπαντικός νόμος του: Ύβρις-Άτη-Νέμεσις-Τίσις, όπως αυτός διατυπώθηκε και εφαρμόστηκε από τους αρχαίους Έλληνες.

Τα παραθέματα («Πέρσαι» Αισχύλου) που ακολουθούν δεν αποτελούν μόνον μία ακτινογραφία του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς του Ξέρξη, αλλά συνιστούν και μία προτροπή-διδαχή προς τον σύγχρονο άνθρωπο και ιδιαίτερα σε όσους κατέχουν θέσεις Εξουσίας.

a.”Θεόθεν γαρ κατά Μοίρ΄ εκράτησεν / το παλαιόν” (Γιατί έτσι απ΄ τους αρχαίους καιρούς Μοίρα θεοτική προστάζει)

β.”Δολόμητην δ΄απάταν θεού / τις ανήρ θνατός αλύξει;” (Ποιος όμως θνητός θα ξεφύγει την απάτη του θεού του δολοπλόκου;.

γ.”Ως ουχί υπέρφευ θνητόν όντα χρη φρονείν. / ύβρις γαρ εξανθούσ΄ εκάρπωσεν στάχυν / άτης, όθεν πάγκλαυτον εξαμά θέρος” (Πώς ο θνητός δεν πρέπει / πέρα απ΄ το μέτρο να ΄χει περηφάνια. / Γιατί η αλαζονεία όταν μεστώσει, / καρπίζει το στάχυ, απ΄ όπου / πολύκλαυτους καρπούς τρυγάει).

Επιμύθιον

Διαβάζοντας τα παραπάνω τρία κείμενα-δημοσιεύματα, ακόμη και ο πιο κακόπιστος και ο πιο φανατικός κατήγορος του διαδικτύου, δύσκολα θα μπορούσε να αιτιολογήσει ή και να δικαιολογήσει τον λιθοβολισμό του (διαδικτύου).

Αλήθεια σε ποιο βιβλίο ή σε ποια εφημερίδα-περιοδικό θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν και τα τρία παραπάνω κείμενα-δημοσιεύματα, εάν δεν υπήρχε το διαδίκτυο; Με ποια ευκολία, ταχύτητα και αμεσότητα θα είχε πρόσβαση σε αυτά ο αναγνώστης ανά την υφήλιο χωρίς τις υπηρεσίες του διαδικτύου;

Σίγουρα κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει ή να προσπεράσει “αβρόχοις ποσίν” τα αρνητικά του διαδικτύου και την αυτοκρατορία της ασημαντότητας που χαρακτηρίζει πολλά δημοσιεύματά του.

Πολύ περισσότερο είναι δύσκολο και επικίνδυνο συνάμα να εθελοτυφλούμε μπροστά στη “σήψη εγκεφάλου” από την οποία κινδυνεύουμε αν αφεθούμε άκριτα στην εξουσία του και ιδιαίτερα στον συνδυασμό fake news και brain rot. Ο εθισμός σε αυτόν τον συνδυασμό είναι ό,τι χειρότερο για την πνευματική μας αρτιμέλεια.

Αλλά έως εδώ. Μην οδηγηθούμε σε έναν άκριτο λιθοβολισμό και ξεχάσουμε τη βασική αλήθεια: Ο χρήστης και ο τρόπος χρήσης είναι αυτοί που προκαλούν το brain rot-σήψη εγκεφάλου και όχι το διαδίκτυο αυτό καθεαυτό ως επιστημονικό και τεχνολογικό επίτευγμα.

Εξάλλου και για το διαδίκτυο, όπως και για τα άλλα ανθρώπινα τεχνολογικά επιτεύγματα, ισχύει απόλυτα ο συμπαντικός νόμος:

“Τίποτα δεν είναι σύμβολο του απόλυτου καλού ή κακού. Πάντοτε το ένα ενυπάρχει εν δυνάμει και στο άλλο”.

Κάτι σαν το Γιν και Γιανγκ.

Εξάλλου ο Γιουβάλ Χαράρι το είπε καθαρά:

“Υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ της ανθρώπινης δύναμης και της ανθρώπινης σοφίας. Είμαστε περισσότερο ισχυροί και λιγότερο σοφοί. Είμαστε πολύ καλοί στην ανάπτυξη ισχυρών τεχνολογιών, αλλά δεν είμαστε τόσο καλοί στο να αποφασίζουμε πώς θα χρησιμοποιούμε αυτές τις τεχνολογίες με καλό τρόπο”.

#ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Ο “Ανήσυχος” είναι φανατικός αναγνώστης και συνεργάτης του Blog “ΙΔΕΟπολις” . Το Blog τον ευχαριστεί ιδιαίτερα για την παραχώρηση του παραπάνω κειμένου και για την συνεργασία.

**Το ηλεκτρονικό-ψηφιακό περιοδικό «ΕΞΟΔΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ» (μηνιαίο) εκδίδεται με την επιμέλεια του δημοσιογράφου Ν. Λαγκαδινού, χειριστή του Site «Times News»

# Στα κείμενα έγιναν οι αναγκαίες τεχνικές παρεμβάσεις (περικοπές, συντομεύσεις, γραμματοσειρά, Bold, εικόνες…) για να καταστεί εφικτή η ανάρτησή τους και συνάμα να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή αισθητική τους σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Blog “ΙΔΕΟπολις”.

&Μία αναγκαία προτροπή

Διαβάστε τα 3 κείμενα ολόκληρα στους παρακάτω συνδέσμους: