Το Άσμα Ασμάτων είναι ένα γοητευτικό ποίημα με ισχυρή πνευματικότητα που ελκύει τον αναγνώστη σε δρόμους ποιητικούς αλλά και μυσταγωγικούς. Ένα καλλιτέχνημα ποιητικής και θεολογικής σύγκρασης, το οποίο αναδεικνύει εκτός από την ωραιότητα του λόγου βασικές σωτηριολογικές θέσεις της θεολογίας της ορθόδοξης Ανατολής. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ομιλίες του αγίου Γρηγορίου Νύσσης πάνω στο Άσμα Ασμάτων, προοριζόταν για το εκκλησίασμα και συγκεκριμένα διαβαζόταν σ’ αυτό κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής [138] .
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, με βαθύ φιλοσοφικό αλλά και συνάμα θεολογικό λόγο, ως μυστικός [139] θεολόγος υπομνηματίζει κατάλληλα το Άσμα Ασμάτων και αναδεικνύει τα καίρια σημεία του που σημαίνουν και σημαίνονται μέσα σε ένα πλέγμα βαθυστόχαστης πορείας προς τα υψηλότερα. Αναδεικνύοντας τη σχέση ψυχής και Θεού, σε μία εξελικτική πορεία περιγράφει τις αναβάσεις της ψυχής προς το αγαθό, προς το θείο, από το οποίο έλκεται. Η ψυχή αφήνει τον αισθητό κόσμο και ανεβαίνει διαρκώς προς το θείο, έχοντας ως στόχο τον επαναπροσδιορισμό της εντός της θείας φύσεως και την απόκτηση του κάλλους, το οποίο και απώλεσε με την πτώση της.
Ο θείος έρωτας αποτελεί το βασικό θέμα που διαπραγματεύεται το ποιητικό αυτό αριστούργημα. Ο έρωτας του Θεού προς την ανθρώπινη ψυχή και η ψυχή που αναζητά τον αγαπημένο της Νυμφίο μέσα από δυσκολίες, πτώσεις, ανατάσεις. Κίνηση αγωνιώδης, κίνηση εκστατική. Η ψυχή αναθαρρεί και σηκώνεται για να ντυθεί το αρχικό κάλλος. Το κάλλος του πρωτοτύπου εικονίζει εντός της μία σχέση βάθους, πίστης, οικείωσης.
Κι ο Νυμφίος κατεβαίνει. Κατεβαίνει για να μπορέσει εκείνη να ανέβει ψηλά και να επιτευχθεί με τον τρόπο αυτό η ερωτική ανάκραση του αχωρήτου στην ψυχή.
Δυστυχώς, το Άσμα Ασμάτων δεν έχει συμπεριληφθεί στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Παρόλο που εμπεριέχει μηνύματα πνευματικής ανάτασης προς τον Θεό, δυστυχώς, έχει παραμεριστεί από τη ζωή της Εκκλησίας. Καθίσταται σαφές πως κάτι τέτοιο ωφείλεται στην φοβική εναντίωση του χριστιανισμού απέναντι στη σεξουαλικότητα [140], καθότι το καταπληκτικό αυτό ποίημα βρίθει έντονων ερωτικών συναισθημάτων που τρέφει η νύμφη προς τον Νυμφίο. Βέβαια, ο υπομνηματισμός του αγίου Γρηγορίου Νύσσης έρχεται να αποδομήσει κάθε φοβική εναντίωση και να συμβάλλει καταλυτικά μέσα από τον λόγο του σπουδαίου εκκλησιαστικού και πνευματοφόρου ανδρός στην κατάφαση του μανικού έρωτα που νιώθει η ψυχή για τον Νυμφίο σε όλες της τις πνευματικές αναβάσεις.
Υποσημειώσεις:
[138] Richard A. Norris Jr., Gregory of Nyssa: Homilies on the Song of Songs, Society of Biblical Literature, Atlanta, 2012, p. 21.
[139] Ο Γρηγόριος Νύσσης, θα πει ο Fr. Andrew Louth πως εξαιτίας του χάσματος μεταξύ κτιστού και ακτίστου, εστιάζει ακόμη περισσότερο στην ίδια την καρδιά του μυστικισμού, που είναι μία εμπειρία αμεσότητας με τον ίδιο τον εραστό Θεό. Βλ. σχετικά Andrew Louth, The origins of the Christian mystical tradition, From Plato to Denys, Oxford University Press, 2007, p. 79.
[140] Βλ. Χρήστου Γιανναρά, Ενάντια στη θρησκεία, Εκδόσεις Ίκαρος, 2010, σ. 187.
(τέλος)
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (θεολόγος, βαλκανιολόγος)
Κληρικός Ιεράς Μητροπόλεως Σταγών & Μετεώρων
