Γεννήθηκε πριν από 51 χρόνια στην Ελλάδα, σπούδασε Νομική και σήμερα είναι ένας διακεκριμένος λογοτέχνης. Η περιπετειώδης ζωή των Ελλήνων τής διασποράς και ο κοσμοπολιτισμός είναι ο καμβάς, πάνω στον οποίο ο Δημήτρης Στεφανάκης έγραψε το βιβλίο του «Μέρες Αλεξάνδρειας», που τιμήθηκε με το γαλλικό βραβείο Prix Μéditerranée Étranger τον Οκτώβριο του 2011 και μας υπενθυμίζει πώς ένας από τους χαμηλόφωνους λογοτέχνες τής εποχής του είναι παράλληλα και ένας από τους πιο παρεμβατικούς.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
«Μέρες Αλεξάνδρειας», ένα μυθιστόρημα άρτιο από κάθε πλευρά με πολύ καλά δομημένους ήρωες. Μας ενδιαφέρουν λίγα δικά σας λόγια, κύριε Στεφανάκη.
Προσπάθησα να δημιουργήσω ένα μυθιστόρημα χαρακτήρων που κινούνται στις μητροπόλεις τού κοσμοπολιτισμού στις αρχές του εικοστού αιώνα. Η διεθνική φύση τους εξηγεί ίσως γιατί οι Μέρες Αλεξάνδρειας μιλούν και σε άλλους λαούς και σε άλλες γλώσσες.
Υπάρχει μέσα στο βιβλίο «Μέρες Αλεξάνδρειας» κάποιος ήρωας που αντιπροσωπεύει εσάς;
Όσοι με ξέρουν, κυρία Δούλη, έχουν να λένε πως σε αυτό το βιβλίο έλαμψα δια της απουσίας μου. Η αλήθεια είναι ότι κι εγώ δυσκολεύομαι να εντοπίσω ομοιότητες με κάποιον από τους ήρωες. Θεωρώ πάντως ότι κάποιες πλευρές τού Κωστή Χάραμη με εκφράζουν έως ένα βαθμό.
Ποια είναι η γνώμη σας για το σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό;
Υπάρχουν αναμφίβολα σπινθήρες ενδιαφέροντος στον νεοελληνικό κόσμο. Υπάρχουν όμως κι εθνικές εμμονές και μια κακή νοοτροπία που τροχοπεδεί την εξέλιξή μας.
Στο βιβλίο «Μέρες Αλεξάνδρειας» αναφέρεστε στο νεοπλουτισμό και την ύφεση. Είναι ο νεοπλουτισμός μία από τις βασικές αιτίες της οικονομικής κρίσης που διανύουμε; Ποια είναι η άποψή σας για την οικονομική κρίση;
Ας μιλήσουμε πρώτα για την κρίση των αξιών που μας απειλεί ως χώρα. Εκεί βρίσκεται η λύση τού προβλήματος. Δυστυχώς οι αριθμοί και οι οικονομικές αναλύσεις δεν βοηθούν ουσιαστικά να γυρίσουμε σελίδα. Όσο για τον νεοπλουτισμό, είναι φυσικό επακόλουθο μια κοινωνίας που αποθέωσε τον ευδαιμονισμό και τον αθέμιτο πλούτο.
Τί σημαίνει Ελλάδα για σας;
Μια λέξη μέσα από την οποία γεννήθηκα.
Ποια προσωπικότητα θεωρείτε σημαντική για τη χώρα μας;
Δεν πιστεύω τόσο στις προσωπικότητες όσο στον απλό άνθρωπο. Αν όμως επιμένετε, θα σας πω ότι θα εμπιστευόμουν περισσότερο μια προσωπικότητα από τον χώρο τού πνεύματος, παρά από εκείνο της Πολιτικής.
Πολιτική, είπατε. Ποια είναι η γνώμη σας; Θα μπορούσατε να ασχοληθείτε;
Εξαρτάται τί εννοούμε με τον όρο πολιτική. Πρέπει να ξέρετε ότι κάθε συγγραφέας μικρός ή μεγάλος έχει μια πολιτική πλευρά, που αν την αφαιρέσουμε δεν μένει τίποτε από αυτόν. Αν φυσικά συγχέουμε την πολιτική με την μικροκομματική δράση, είναι κάτι που με αφήνει παντελώς αδιάφορο.
Είστε οραματιστής; Ποια πράγματα γύρω σάς κάνουν να υποφέρετε;
Οραματίζομαι έναν κόσμο πιο απλό και πιο έντιμο. Ό,τι αποκλίνει από αυτό το όραμα με κάνει να δυσπιστώ, αλλά όχι να υποφέρω. Υποφέρει κανείς όταν εκπλήσσεται. Ευτυχώς η εποχή μας κατέληξε να είναι τόσο προβλέψιμη, ώστε όλα μπορεί να τα περιμένει κανείς.
Κύριε Στεφανάκη, μπορείτε να μας περιγράψετε με λίγα λόγια την ζωή σας ξεκινώντας από τα παιδικά σας χρόνια;
Στα πρώτα χρόνια της ζωής μου είχα την αίσθηση ότι με αποπροσανατόλιζαν συνεχώς. Στην πραγματικότητα βάδιζα πάνω στο δικό μου προσωπικό δρόμο, αλλά δεν ήμουν σε θέση να τον αναγνωρίσω ακόμα. Σήμερα κάνοντας ένα πρώτο απολογισμό θα έλεγα πως προχώρησα, θυσιάζοντας συνεχώς διάφορα πράγματα.
Σε ποια εποχή θα θέλατε να ζήσετε;
Ας μην γελιόμαστε, είμαστε όλοι μας παιδιά τής εποχής μας. Θα ήθελα μονάχα το σήμερα να διαθέτει περισσότερη φαντασία και ουσία. Αλλά μάλλον δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα.
Γνωρίζουμε ότι έχετε ασχοληθεί με την μετάφραση. Δύσκολη υπόθεση που απαιτεί συγκερασμό πολλών ικανοτήτων. Κατά την γνώμη σας είναι δύσκολο το επάγγελμα του μεταφραστή και πόσο σας επηρέασε στα συγγραφικά σας βήματα;
Αν θέλει κανείς να είναι καλός μεταφραστής, πρέπει να γίνει διπλωμάτης τής γλώσσας. Η μετάφραση βοηθά σίγουρα τους συγγραφείς, όμως δεν είναι όλοι διπλωμάτες.
Πόσο εύκολο και πόσο δύσκολο είναι να γράφει κάποιος τελικά; Το να γράψεις, να εξελίξεις μία ιστορία σε πάνω από 600 σελίδες;
Είναι δύσκολο να στραφεί κανείς στις εκτεταμένες αφηγήσεις, σ’ αυτό που ονομάζουμε κλασικό μυθιστόρημα, γιατί δεν συνάδει πολύ με τα λογοτεχνικά μας ήθη. Οι Έλληνες συγγραφείς προτιμούσαν ανέκαθεν τις μικρές ιστορίες και κάθε επίδοξος μυθιστοριογράφος στη χώρα μας δεν έχει ουσιαστικά πού να πατήσει.
Έχετε βραβευτεί για το βιβλίο σας «Μέρες Αλεξάνδρειας», με το βραβείο Prix Méditerranée Etranger 2011, που δεν έχει λάβει κανένας άλλος Έλληνας συγγραφέας. Παράλληλα ήσασταν υποψήφιος για το βραβείο ευρωπαϊκού βιβλίου και τιμηθήκατε και με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη. Τί σημαίνουν αυτές οι διακρίσεις για σας, κύριε Στεφανάκη;
Όλα αυτά ήρθαν μέσα σε λίγους μήνες. Η προσπάθειά μου διήρκεσε πολλά χρόνια και βέβαια δεν σταματά εδώ. Όμως οι σημαντικές διακρίσεις μάς κάνουν πάντα πιο ήρεμους και πιο γενναιόδωρους.
Πώς χτίζετε ένα μυθιστόρημα και πώς βάζετε σε σειρά την έμπνευση και τους χαρακτήρες; Έχετε κάποια συγκεκριμένη τεχνική;
Οι χαρακτήρες είναι το παν σε ένα μυθιστόρημα. Χωρίς αυτούς δεν πηγαίνεις πουθενά. Η έμπνευση είναι μόχθος και η ιδέα δεν είναι ποτέ αρκετή για να γράψεις ένα καλό βιβλίο.
Ποιος πιστεύετε πως είναι ο ρόλος τού συγγραφέα στην κοινωνία;
Δεν ξέρω, κυρία Δούλη, αν πρέπει ο συγγραφέας να έχει κάποιο συγκεκριμένο ρόλο. Αλλά ακόμα κι αν έχει, τον αποκτά μέσα από τα βιβλία του, για να τον χάσει αμέσως μετά.
Έχετε πει ότι οι άνθρωποι που επηρεάζουν καθοριστικά τη ζωή μας μπαίνουν από την πίσω πόρτα της συνείδησής μας, χωρίς τυμπανοκρουσίες. Θέλετε να μας το αναλύσετε, κύριε Στεφανάκη;
Οι σημαντικοί άνθρωποι πατούν απαλά πάνω στη ζωή μας. Διακριτικοί και αθόρυβοι έρχονται τη στιγμή που δεν τους περιμένουμε, για να αλλάξουν την πορεία μας. Είναι όργανα μιας μοίρας που όσο κι αν πασχίζουμε δεν καταφέρνουμε ποτέ να προβλέψουμε.
Πόσο μπορεί να επηρεάσει ο τίτλος ενός βιβλίου την πορεία του και να εξιτάρει και τον πιο απαιτητικό και αναποφάσιστο αναγνώστη;
Θα μου επιτρέψετε να σας πω ότι το «παιγνίδι» του τίτλου είναι επικίνδυνο για τον συγγραφέα. Δεν ξέρω πόσο μπορεί να επηρεάσει, ξέρω όμως ότι μεγάλα βιβλία επιβλήθηκαν και μακροημέρευσαν χωρίς ευφάνταστους τίτλους.
Παρακολουθείτε τις λίστες των ευπώλητων βιβλίων; Πόση σημασία δίνετε στις βιβλιοκριτικές;
Νομίζω πως τόσο οι λίστες των ευπώλητων όσο και οι βιβλιοκριτικές είναι από τα πράγματα που κανείς όσο προχωρά τα αφήνει πίσω του. Η λογοτεχνία είναι πάνω απ’ όλα ένα στοίχημα με την αθανασία, μικρή ή μεγάλη. Ας μην το ξεχνάμε αυτό.
Εκτός από την λογοτεχνία ποια άλλη μορφή Τέχνης θεωρείτε σημαντική;
Οφείλουμε να βλέπουμε τον πολιτισμό ως σύνολο εμπνευσμένων κινήσεων. Θα έλεγα πως δεν αναζητούμε πια σημαντικές μορφές Τέχνης αλλά σημαντικούς καλλιτέχνες.
Σε κάθε καινούριο βιβλίο που γράφετε, ποιος είναι ο πρώτος σας αναγνώστης;
Ο εαυτός μου. Μην σας φανεί παράξενο, αλλά νομίζω πως έτσι συμβαίνει πάντα. Όλοι διαβάζουμε πρώτοι αυτό που γράψαμε, αλλιώς δεν θα πειράζαμε ούτε ένα κόμμα από την αρχική μορφή τού κειμένου.
Τί σημαίνει για εσάς η λέξη «ζωή»;
Η λέξη που συνοψίζει τα χρόνια, όπου κανείς θυμάται τον εαυτό του να δημιουργεί, να δοκιμάζει και να δοκιμάζεται, να προσδοκά, να απογοητεύεται και να συνεχίζει.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Ο Δημήτρης Στεφανάκης γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει μεταφράσει έργα των Σολ Μπέλοου, Ε. Μ. Φόρστερ, Γιόζεφ Μπρόντσκι και Προσπέρ Μεριμέ. Το «Μέρες Αλεξάνδρειας» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2007 και έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τους κριτικούς λογοτεχνίας και το αναγνωστικό κοινό. Πρόσφατα εκδόθηκε στα γαλλικά σημειώνοντας τόσο μεγάλη επιτυχία, ώστε τιμήθηκε με το Prix Μéditerranée Étranger, ενώ σύντομα θα κυκλοφορήσει και στα ισπανικά.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Τα Μετέωρα” στις 27 Απριλίου 2012.