Aπό μικρή τής άρεσαν οι ιστορίες και καρδιοχτυπούσε στο άκουσμά τους. Όταν μεγάλωσε, η τύχη τα έφερε έτσι ώστε να εκπληρώσει μια μεγάλη της επιθυμία: Να δώσει την ευκαιρία να αναγεννηθούν μέσα της οι ήρωες της φαντασίας της και να αφηγηθούν την ιστορία τους. Οι ικανότητές της στη γραφή είναι μοναδικές.
Η πένα της έχει κάτι πρωτότυπο, δροσερό και φρέσκο. Αλλά και στις απόψεις της είναι μια ανεξάρτητη, δυναμική φωνή. Ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο και πιστεύει πως τα νοήματα που κρύβονται στις σελίδες των παιδικών βιβλίων είναι ικανά να διαπλάσουν μια παιδική ψυχή και ν’ αλλάξουν τον κόσμο.
Η Μαριλίτα Χατζημποντόζη, εκτός από συγγραφέας, είναι και μια χαρισματική παιδαγωγός. Τονίζει πως ο δάσκαλος οφείλει να είναι αρωγός, εμπνευστής, εμψυχωτής της σχολικής ομάδας και πρέπει να λειτουργεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ του βιβλίου και του μαθητή, χωρίς να δίνει έτοιμες απαντήσεις. Το σχολείο για εκείνη οφείλει να είναι θερμός υποστηρικτής της φιλαναγνωσίας.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Οι σπουδές σας σχετίζονται με την Ελληνική Φιλολογία. Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με την παιδική λογοτεχνία και συγκεκριμένα με τα παραμύθια, κυρία Χατζημποντόζη;
Αγάπη, αγάπη μεγάλη για τα παιδιά, αγάπη για το γράψιμο. Oνειρεύομαι έναν καλύτερο κόσμο και το γράψιμο είναι μια μορφή επανάστασης. Πιστεύω πολύ στη δύναμη του παιδικού βιβλίου. Όλα αυτά τα νοήματα που κρύβει στις σελίδες του είναι ικανά να διαπλάσουν μια παιδική ψυχή, είναι ικανά να αλλάξουν τον κόσμο! Για εμένα το παιδικό βιβλίο δημιουργεί πολιτισμό.
Στο νέο σας βιβλίο «Μια φορά τα παραμύθια», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός», πραγματοποιείται ένα συναρπαστικό ταξίδι στην παραμυθοχώρα με καλεσμένους όλους τους ήρωες των παραμυθιών. Ποιό είναι κατά τη γνώμη σας το στοιχείο εκείνο, που κάνει το συγκεκριμένο βιβλίο να ξεχωρίζει και να έχει τόσο μεγάλη απήχηση στα παιδιά;
Το γεγονός ότι συνυπάρχουν πολλοί ήρωες γνωστών παραμυθιών σε ένα παραμύθι, όσο και το απρόσμενο και εντελώς αναπάντεχο τέλος του! Oι ήρωες τον κλασσικών παραμυθιών βρίσκονται για πρώτη φορά συγκεντρωμένοι όλοι μαζί σε ένα παραμύθι, για να διεκδικήσουν το βραβείο. Αυτό του πιο σπουδαίου ήρωα! Τα παιδιά, καθώς τους είναι γνώριμοι αυτοί οι ήρωες, εντυπωσιάζονται από το πώς μπορούν να συνυπάρξουν, χωρίς ο καθένας να χάσει τη διαφορετικότητά του!
Πού οφείλεται το γεγονός ότι κάποιες ιστορίες έχουν διαχρονική διαδρομή και γίνονται τόσο οικείες στα παιδιά, που ακόμη και σήμερα ταυτίζονται με κάποιους ήρωες;
Τα παραμύθια δημιουργούν πρότυπα και ειδικά τα κλασσικά, διότι το νόημά τους βγαίνει μέσα από έντονες αντιθέσεις (διάκριση καλού-κακού, τίμιου-άδικου).
Ο Μαξίμ Γκόρκι έχει πει: «Όταν γράφεις για παιδιά, πρέπει να γράφεις όπως ακριβώς όταν γράφεις για μεγάλους. Απλώς πρέπει να το κάνεις καλύτερα!» Τι προσόντα πρέπει να διαθέτει ένας συγγραφέας παιδικών βιβλίων κατά τη γνώμη σας;
Τίποτα άλλο από το να υπάρχει στον ενήλικα η έννοια της παιδικότητας. Νοιώθω μέσα μου παιδί! Κάθε συγγραφέας παιδικών βιβλίων πιστεύω οφείλει να γνωρίζει όλες αυτές τις θαυμαστές αλλαγές που γίνονται στο νοητικό κόσμο των νηπίων. Το νήπιο αρχίζει να παράγει εσωτερικά σύμβολα, τα οποία αντιπροσωπεύουν τα εξωτερικά αντικείμενα και τις μεταξύ τους σχέσεις. Αρχίζει να μεταπλάθει τον εξωτερικό κόσμο σε εσωτερικό-πνευματικό! Μέσα στην επιθυμία του να γνωρίσει τη ζωή και τη φύση, κατακλύζεται με ερωτήσεις για το πώς και το γιατί των προσώπων και των πραγμάτων. Και εδώ ακριβώς έρχεται να προσφέρει το παιδικό βιβλίο! Ενας συγγραφέας συνεπώς παιδικών βιβλίων οφείλει και να γνωρίζει τα χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας, να αφουγκράζεται τις απορίες των παιδιών και τέλος να μπορεί να προσφέρει αναγνωστική απόλαυση!
Ποια είναι τα βασικά συστατικά ενός παραμυθιού;
Οι ήρωες, η πλοκή, η δράση, η αφηγηματική του δύναμη, ο εικονοπλαστικός του λόγος. Κυρίως όμως ένα αίσιο τέλος. Ένα τέλος που νικά τα εμπόδια.
Τα παιδιά μπορούν να αφομοιώσουν σημαντικά μηνύματα από τα παραμύθια και να τα υιοθετήσουν ως τρόπο ζωής;
Εννοείται, κυρία Δούλη! Και αυτό πρέπει να είναι ο στόχος, όπως και το να αποκτήσουν κριτική σκέψη. Διότι, όπως μπορούν να αφομοιώσουν σημαντικά μηνύματα από ένα παραμύθι, όπως είναι η αγάπη, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, η αλληλεγγύη, η φιλία, άλλο τόσο είναι ικανά και να απορρίψουν καθετί αρνητικό. Και αυτό από μόνο του είναι πάρα πολύ ευλογημένο να συμβαίνει, να μπορούν δηλαδή τα παιδιά να τοποθετούνται κριτικά απέναντι σε καθετί!
Γιατί στα παιδιά αρέσουν τα παραμύθια, κυρία Χατζημποντόζη;
Υπάρχει στα παραμύθια –στα καλά παραμύθια– η επαφή με αυτό που υπερβαίνει –ανατρέπει– την πραγματικότητα και αυτό γοητεύει πολύ την παιδική φαντασία. Επιπλέον, ο χώρος και ο κόσμος τού παραμυθιού δεν έχει όρια, με την έννοια ότι μπορεί να συναντήσει εκεί κανείς τα πιο απίθανα γεγονότα, και αυτό δίνει στα παιδιά τη δύναμη ότι φτιάχνουν τον κόσμο από την αρχή!
Πιστεύετε πως το «ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» μπορεί να έχει πραγματικό νόημα για όλο τον κόσμο;
Το «καλύτερα» το δημιουργούμε εμείς με τις επιλογές μας και τη στάση ζωής μας. Και όταν λέμε εμείς εννοούμε γονείς, εκπαιδευτικοί, όσοι ασχολούνται με τα παιδιά. Τα παιδιά κατακλύζονται πλέον από πάρα πολλές πληροφορίες και χρειάζεται άγρυπνος νους και συνεχή προσπάθεια από την πλευρά μας να κουβεντιάζουμε μαζί τους για όλες αυτές τις προσλαμβάνουσες που έχουν. Καθετί που λέει ένα παιδί είναι σημαντικό.
Τι έχετε κερδίσει μέχρι τώρα από τη συναναστροφή σας με τα παιδιά;
Τις αθώες και όλο αυθορμητισμό ερμηνείες τους σε όσα γράφουν τα παραμύθια μου! Πάντα τα παιδιά προχωράνε το παραμύθι σε μονοπάτια που ο συγγραφέας ούτε καν είχε φανταστεί! Το βλέμμα τους όταν πρωτοξεκινάει το παραμύθι είναι γεμάτο προσμονή και αυτό πάντα δημιουργεί ένα αίσθημα ευθύνης. Δεν νομίζω να ξεχάσω ποτέ έναν πιτσιρικά που μετά από την παρουσίαση της ΕΥΤΥΧΟΥΠΟΛΗΣ μου είπε ότι μόλις τώρα αποφάσισα να γίνω συγγραφέας! Μου άρεσε πολύ που το άκουσα!
Τα σημερινά παιδικά βιβλία είναι πιο τρυφερά σε σχέση με το παρελθόν;
Πιστεύω πολύ στους νέους συγγραφείς και στη φρέσκια ματιά τους. Νομίζω ότι χρειάζεται λίγο να εμπλουτιστούμε λογοτεχνικά και να ξεφύγουμε από τα τετριμμένα κλασσικά παραμύθια. Υπάρχουν τόσα σημαντικά καινούργια παραμύθια που αγγίζουν πολύ εύστοχα την παιδική ηλικία με τις χαρές αλλά και τους κινδύνους της. Παραμύθια που μπορούν να γίνουν αφορμή για συζητήσεις μέσα στην οικογένεια και στο σχολείο.
Ποιες είναι οι πιο αγαπημένες σας αναμνήσεις από την παιδική σας ηλικία;
Tα καλοκαίρια μου στην Κέρκυρα… ολόκληρη η παιδική μου ηλικία ήταν πολύ μα πολύ πολύ ευτυχισμένη και δεν έχω αποστασιοποιηθεί καθόλου, ακόμα και σήμερα, από αυτή την ηλικία!
Ποιο είναι το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και τι είναι αυτό που σας το θυμίζει;
«Ιστορίες σαν το μέλι». Έτσι έχω ονομάσει και το blog μου! Η παιδική ηλικία καθορίζει, είναι η βάση για τα πάντα τελικά!
Εργάζεστε ως εκπαιδευτικός, κυρία Χατζηποντόζη. Θέλετε να μας μιλήσετε για τους δικούς σας δασκάλους και τι είναι αυτό που κρατήσατε ως παρακαταθήκη από τη διδασκαλία τους;
Φοίτησα σε δημόσιο σχολείο και υπήρχαν κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις που είχαν υψηλές προσδοκίες απέναντι σε αυτό που ονομάζουμε «εκπαιδευτική διαδικασία». Αυτοί οι άνθρωποι αποτέλεσαν πρότυπο στην επαγγελματική μου επιλογή.
Ποιος θεωρείτε πως πρέπει να είναι ο ρόλος του σχολείου και ποιος του δασκάλου στην διάδοση της φιλαναγνωσίας;
Ο δάσκαλος οφείλει να είναι αρωγός, εμπνευστής, εμψυχωτής της σχολικής ομάδας. Λειτουργεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ του βιβλίου και του μαθητή, χωρίς να δίνει έτοιμες απαντήσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν τόσες ερμηνείες για ένα λογοτεχνικό κείμενο, όσοι και οι αναγνώστες. Ο Αϊνστάιν έλεγε πως αν θέλεις τα παιδιά σου να γίνουν έξυπνα, διάβαζέ τους παραμύθια! Πιστεύω πως το εκπαιδευτικό σύστημα θα ήταν πολύ καλύτερο, αν μπορούσε με ανατρεπτικότητα και φαντασία να εντάξει την ανάγνωση παιδικών βιβλίων! Μία ανάγνωση όμως που να συνοδεύεται με δημιουργικές δραστηριότητες, θεατρικό παιχνίδι, κατασκευές που θα εξάπτουν τη φαντασία των παιδιών και τέλος με πολύ χιόυμορ! Νομίζω το έχουμε παραγκωνίσει αυτό μέσα στη σοβαροφάνεια της σχολικής τάξης!
Το σχολείο πρέπει να στηρίζει την φιλαναγνωσία στις μέρες μας περισσότερο από ποτέ. Μέσα από την ίδια την διαδικασία καλλιεργείται η αναγνωστική απόλαυση , η δεξιότητα αναδιήγησης ιστοριών και συναισθημάτων, αναπτύσσεται η συνεργατική ικανότητα. Η τάξη παύει να αποτελεί ένα άθροισμα μεμονωμένων ατόμων, και γίνεται μια «κοινότητα αναγνωστών».
Γιατί δεν διαβάζουν οι νέοι σήμερα;
Διότι η πληροφόρηση ποικίλλει και πολλές φορές με αρνητικό τρόπο. Πώς να αποκτήσει λοιπόν το βιβλίο τη θέση που του αξίζει με τόσο σκληρούς ανταγωνιστές, όπως είναι το διαδίκτυο και η τηλεόραση; Επιπλέον, ελάχιστα σχολεία διαθέτουν λειτουργικές βιβλιοθήκες. Το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας παραχωρεί μόνο μία ελεύθερη ώρα για ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων. Χρειάζεται λοιπόν αναδιάρθρωση των εκπαιδευτικών και πολιτιστικών προτεραιοτήτων του κράτους.
Στις 2 Απριλίου γιορτάζουμε κάθε χρόνο την Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου. Θέλετε να δώσετε στα «μικρά» και «μεγάλα» παιδιά ένα μήνυμα, κυρία Χατζημποντόζη;
Η γνώση είναι δύναμη!
ΤΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ
Η Μαριλίτα Χατζημποντόζη είναι πτυχιούχος της Ελληνικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάζεται στην ιδιωτική εκπαίδευση και ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων και παραμυθιών. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα βιβλία της «Η ΕΥΤΥΧΟΥΠΟΛΗ» και «ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ».
* Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Τα Μετέωρα» στις 4/4/2014.
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!