Για τον Ανδρέα Χατζηχαμπή ένας ποιητής γεννιέται από τον πόνο, το βίωμα και τις λέξεις. Πιστεύει ότι είτε γεννιέται, είτε γίνεται φτάνει να μπορεί να ακουμπήσει κάτι απ’ το πρωτόκτιστο κάλλος, κάτι απ’ την ακήρατη αλήθεια και αθωότητα, κάτι από το διαρκές για τους πολλούς εσαεί απλησίαστο.
Ο λόγος του ρέει, οι στίχοι του είναι καλοζυγισμένοι και μετρημένοι, όσο χρειάζεται για να μεταφέρουν με ακρίβεια ό,τι θέλει να πει ή να υπαινιχτεί ο ποιητής.
Είναι απόλυτα προσηλωμένος στην τέχνη του, μιλά με ευγλωττία και με έναν εύστοχα υποδόριο αυτοσαρκασμό.
Μας φανερώνει ότι υπάρχουν κάποιες φορές στα ποιήματά του στοιχεία βιωματικά, δοσμένα όμως μ’ έναν τρόπο αφαιρετικό και μ’ έναν τρόπο που να αντλεί απ’ την πραγματικότητα αλλά και από τον μύθο που ο ποιητής δημιουργεί.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ο τίτλος της τελευταίας σας ποιητικής συλλογής, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος» είναι «Το Δάκρυ της Περσεφόνης». Βασικά στοιχεία της είναι η Φύση, η ελπίδα, η μνήμη, η θλίψη. Πόσο επηρέασε ο γενέθλιος τόπος σας, η Λάρνακα της Κύπρου και ο τόπος διαμονής σας η Λεμεσός, την έμπνευσή σας, κύριε Χατζηχαμπή;
Τόσο ο γενέθλιος τόπος, η Λάρνακα, όσο και ο τόπος που ζω και εργάζομαι τα τελευταία 28 χρόνια, η Λεμεσός, έχουν επηρεάσει βαθύτατα το έργο μου. Η Κύπρος γενικότερα ως τόπος, ως νησί, ως κυπριακή φύση, χαράσσουν ανεξίτηλες εικόνες στην ποιητική γραφή μου και μεταποιούν σε ποιητικούς πυρήνες που διατρέχουν οριζόντια τα έργα μου. Η πανωραία θάλασσα, οι λέξεις των αστεριών, το χιονισμένο κέδρο, οι ανοιξιάτικες φωνές των χελιδονιών, δεν είναι απλά ένας φυσιολατρικός λυρισμός στην ποίησή μου. Προσλαμβάνουν συμβολικό βάρος και μεταφορική διάσταση για να ανάγουν το λυρικό και φυσιολατρικό στοιχείο του κόσμου μας σε κάτι που απηχεί κάτι απ’ τη διαλεκτική της ύπαρξης. Ο κόσμος της ύπαρξης είναι ο κόσμος του πραγματικού, ο κόσμος της αλήθειας· και είναι μυστήριο μέγα, όταν ο άνθρωπος καταφέρνει να κολυμπά με την απαστράπτουσα ύπαρξη εντός του.
Ποιος ήταν ο άνθρωπος που σας ενέπνευσε να ασχοληθείτε με την ποίηση;
Η ποίηση και η λογοτεχνία ήταν ανέκαθεν ένας κόσμος γοητευτικός για μένα που κάποτε λειτουργούσε ως καταφυγή και παρηγορία, άλλοτε ως έπαλξη και ως αντίσταση. Άρχισα να τον ανακαλύπτω μέσα από την τραγικότητα των αρχαίων κειμένων και των σύγχρονων ποιημάτων που αναλύαμε στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, και έκτοτε παρέμεινα ένας ταπεινός προσκυνητής των λέξεων μπρος στον βωμό της ιερότητας. Αργότερα, στα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια, επικοινωνούσαμε και ανταλλάζαμε στίχους με την τότε συμφοιτήτριά μου και νυν σύζυγό μου, Δήμητρα, η οποία αποτελεί τη μούσα μου μέχρι και σήμερα. Αργότερα, μελετώντας άλλους μεγάλους ποιητές, μυήθηκα ακόμη περισσότερο στον κόσμο των λέξεων.
Η θεωρία τής λογοτεχνίας βοηθά τον ποιητή; Ποια είναι η γνώμη σας, κύριε Χατζηχαμπή;
Η θεωρία της Λογοτεχνίας είναι χρήσιμη για έναν ποιητή, όμως η θεωρία της λογοτεχνίας δεν μπορεί να γεννήσει έναν ποιητή. Μπορεί να γεννήσει έναν καλό θεωρητικό της λογοτεχνίας. Όμως, έναν ποιητή τον γεννά το θάμα, ο πόνος, η βίωση, το υπέρλογο, οι λέξεις.
Πώς είναι η ζωή στην Κύπρο για έναν δημιουργό, έναν λογοτέχνη;
Αν η Ελλάδα, είναι τόπος μικρός για έναν λογοτέχνη, όπως είπε και ο μέγιστος Ελύτης, αφού μένουμε αδικαίωτοι και ελάχιστοι μάς διαβάζουν, αντισταθμίζει όμως που γράφουμε ελληνικά (κατά τον Κ. Μόντη). Έτσι και η Κύπρος είναι ένα μικρότατο νησί σε σχέση με την Ελλάδα, όμως και πάλι μάς δικαιώνει που γράφουμε ελληνικά, τη γλώσσα του Ομήρου, για 3.000 χρόνια. Ζούμε σε μια πολύφλογο νήσο, όπου ο πόνος και η τραγικότητα είναι σύμφυτα με την ιστορία και τους ανθρώπους της. «Μένουμε απομονωμένοι και εξόριστοι στις σελίδες των αδιάβαστων βιβλίων μας», έγραψα κάποτε. Μας λείπουν οι κοιτίδες, οι εστίες, οι πυρήνες, αλλά και τα ρεύματα, τα κινήματα, οι προσανατολισμοί μιας σύγχρονης διανόησης, που θα αντιπαλέψουν το χάος, που θα αντισταθμίσουν την άρνηση και την αγανάκτηση με έμπνευση, δημιουργία και διανόηση.
Τι είναι εκείνο που μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο σήμερα ποιητή; Γεννιέται κανείς ποιητής ή γίνεται;
Είτε γεννιέται, είτε γίνεται φτάνει κανείς να μπορεί να ακουμπήσει κάτι απ’ το πρωτόκτιστο κάλλος, κάτι απ’ την ακήρατη αλήθεια και αθωότητα, κάτι απ’ το υπέρλογο και το διαρκές για τους πολλούς εσαεί απλησίαστο.
Θυμάστε πότε γράψατε τον πρώτο σας στίχο; Στα ποιήματά σας αποτυπώνετε προσωπικά σας βιώματα;
Ο πρώτος μου στίχος και το πρώτο μου ποίημα ήταν στα χρόνια τα μαθητικά, της εφηβείας, και ήταν ένας ύμνος για τον τόπο, μια λυρική εξύμνηση του τόπου. Δυστυχώς αυτό το ποίημα δεν το έχω πια, δεν ξέρω που βρίσκεται. Είχε γραφτεί μέσα στο παιδικό μου δωμάτιο, όταν πρωτογνώρισα το πάλεμα με τις λέξεις. Στοιχεία βιωματικά υπάρχουν κάποιες φορές στα ποιήματά μου, όχι κατ’ ανάγκη προσωπικά βιώματα. Μπορεί να είναι βιώματα που παρατηρώ και καταγράφω γύρω μου και με αγγίζουν. Πάντοτε όμως μ’ έναν τρόπο αφαιρετικό και μ’ έναν τρόπο που να αντλεί απ’ την πραγματικότητα, αλλά και από τον μύθο που ο ποιητής δημιουργεί.
Τί σας ανησυχεί περισσότερο στην εποχή μας;
Με απασχολούν θαρρώ μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν τον άνθρωπο ανά τους αιώνες, κυρία Δούλη. Αθάνατα σημεία του ανθρώπου, όπως είναι το δίκιο, η ύπαρξη, το πανάγριο τίποτα που όλο μας κυκλώνει, το όνειρο, η μνήμη και ο ανθρώπινος πόνος, το υπέρλογο και διαρκές, η παγκόσμια πληγή και η μαύρη τυραννία του αδικαίωτου ανθρώπου. Κι αυτά βρίσκουν ύπαρξη σε διαστάσεις και φαινόμενα της καθημερινής βίωσης. Φτάνει κανείς να μεταβεί στο βάθος των πραγμάτων για να εξορύξει τον πυρήνα της αλήθειας τους.
Παράλληλα με την ποίηση είστε ιδρυτικό μέλος και Επιστημονικός Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (ΚΥΚΠΕΕ) της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού και Πρόεδρος της Βιολογικής Εταιρείας Κύπρου. Είστε επίσης εμπνευστής του λογοτεχνικού περιοδικού Ανεράδα και υπήρξατε πρόεδρος της Συντακτικής Επιτροπής του για τέσσερα χρόνια. Αυτή η ενασχόλησή σας με την πνευματική παραγωγή είναι τρόπος έκφρασης, οπτική ζωής, είναι ανάγκη προσφοράς μέσω της παιδείας, ή κάτι άλλο;
Είναι πράγματι τρόπος έκφρασης και οπτική της ζωής. Πρέπει θαρρώ ο άνθρωπος να μεταβεί απ’ το ατομικό και το προσωπικό και να ακουμπήσει το συλλογικό και τη συλλογική του ευθύνη. Να δει τι μπορεί να προσφέρει στην παιδεία, στα γράμματα, στην επιστήμη, στην κοινωνία και τον τόπο. Μότο της ζωής μου είναι: «Να είμαστε χρήσιμοι και να ενώνουμε τους ανθρώπους».
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ στις 17 Ιανουαρίου 2025.
