Του ΚΩΣΤΑ ΛΙΑΠΗ
Από τους κορυφαίους λογοτέχνες της θεσσαλικής γης ο Καλαμπακιώτης Γρηγόρης Σταγέας, μια ισκιωμένη και θαλερή μορφή δημιουργού και μαζί ένας ριζιμιός κι αυτός βράχος πνευματικότητας και λογιοσύνης κάτω απ’ τον ίσκιο των αγιώνυμων μετεωρίτικων βράχων, χαρίζει μισό και βάλε αιώνα αφειδώλευτα τα πνευματικά του καλούδια στους συμπατριώτες του —και όχι μόνο.
Ξεδιαλεγμένος ο ίδιος μέσα από την εκλεκτή εκείνη χορεία των εμπνευσμένων δασκάλων, που συνταίριαξαν αρμονικά την παιδαγωγική με την ευρύτερη πνευματική προσφορά, έχει στο ενεργητικό του ένα πλούσιο και ιδιαίτερα ποιοτικό έργο, που η ακτινοβολία του ξεπερνάει τα όρια μιας συμβατικά παγιωμένης σχολικής και διδακτικής πράξης κι εκτείνεται κι αγκαλιάζει ολόφωτη τον ευρύτερο κοινωνικό, πολιτιστικό, πνευματικό και εθνικό μας ιστό.
Αναφέρθηκα γενικά και αόριστα παραπάνω στα πνευματικά του καλούδια και εννοώ βέβαια τους καρπούς του έντυπου κι έντεχνου λόγου του, όπως αυτοί αρτιώνονται μέσα στο πολύμορφο πεζογραφικό του έργο, που κυρίως συντίθεται με τη μορφή διηγημάτων, δοκιμίων, ιστορικών ερευνών και κριτικών σημειωμάτων. Καρπών μελωμένων με την σφραγίδα της λογοτεχνικής αρτιότητας και ενδελέχειας που είτε πέρασαν στα βιβλία του είτε δημοσιεύτηκαν σ’ ένα πλήθος φύλλων του ημερήσιου και περιοδικού τύπου όχι μόνο του θεσσαλικού αλλά και του ευρύτερου ελληνικού χώρου, και κυρίως στα «Φιλολογικά Μετέωρα» της καλαμπακιώτικης εβδομαδιαίας εφημερίδας «Τα Μετέωρα», που τα επιμελείται ο ίδιος εδώ και 22 χρόνια.
Η πιο αντιπροσωπευτική, όμως, πτυχή του ταλέντου και της όλης λογοτεχνικής αρματωσιάς του Σταγέα εμφιλοχωρεί στα 60 περίπου διηγήματα του. Διηγήματα που αφορμώνται από ιστορική σχεδόν πάντα αφετηρία, με βάση τους εθνικούς μας αγώνες κι εξελίσσονται με μυθοπλαστική και λογοτεχνική μαεστρία σε ζωντανές επάλξεις μιας εμπνευσμένης εθνικής αγωγής, χωρίς, όπως έχω ξαναγράψει, «τις ρητορικές εξάρσεις και τους κούφιους εθνικούς κομπασμούς και τον στόμφο των πανηγυρικών λόγων». 32 τέτοιες λογοτεχνικές και διηγηματικές αναπλάσεις ιστορικών εθνικών μας στιγμών περιέχονται στις δυο πρώτες διηγηματικές συλλογές του «Το κάλεσμα της γης» (1968) και «Πέτρινη Πολιτεία» (2010), ενώ σε μια τρίτη που κυκλοφόρησε πρόσφατα φιλοξενούνται άλλες 18.
Ο λόγος γίνεται για έναν περίτεχνα στημένο, δεμένο και φιλοτεχνημένο τόμο 268 σελίδων που τιτλοφορείται «Φωτιά και Θυσία-Διηγήματα», έντυπο πόνημα λαμπρών, πραγματικά, τεχνικών προδιαγραφών που… γεννήθηκε από τις τρικαλινές Εκδόσεις «γένεσις» στο τέλος του 2015.
Με τη γνωστή πια διηγηματική μανιέρα εμπνευσμένα, συνθεμένα και δομημένα και τα νέα έντυπα καλούδια του που μας χαρίζει ο άξιος και πνευματικός δημιουργός. Με τη διαφορά πως τα διηγήματα της νέας συλλογής του δεν είναι εμπνευσμένα μόνο από εθνικά αλλά και θρησκευτικά ιστορικά γεγονότα, συνθεμένα όλα και πάλι με μια «λελογισμένη μυθοπλασία», όπως σημειώνει ο ίδιος, με τον πυρήνα τους όμως «να στέκει ακλόνητος στο αληθινό ιστορικό τους βάθρο».
Σε δυο, λοιπόν, μέρη επιμερισμένα τα διηγήματα τούτης της νέας συλλογής. Με δέκα απ’ αυτά ν’ απαρτίζουν την ενότητα «Οι δρόμοι της φωτιάς (το σπαθί)» και τα υπόλοιπα οχτώ την ενότητα «Οι δρόμοι της θυσίας (Ο Σταυρός)». Με τα πρώτα εμπνευσμένα από τον μεγάλο Αγώνα του 1821 (κι ένα από τη βυζαντινή ιστορία), τα εφτά από τα υπόλοιπα από σημαντικές πτυχές της ζωής της Παναγίας και του Χριστού, με αποκορύφωμα το θείο δράμα και το τελευταίο από το νεότερο κατοχικό δράμα.
Πιο συγκεκριμένα Τα διηγήματα της πρώτης ενότητας είναι: Το Σπαθί, Ο Χαντζαρούλας, Το σύννεφο, Στη Γράνα, Η μονομαχία, Στον Κοκκινόμυλο, Του καπετάνιου τ’ άλογο, Του προδότη η πληρωμή, Ο Αετός του Ασπροποτάμου και Νίκης πέρασμα. Δυνατά μυθοπλαστικά κείμενα, ξεκινημένα όλα από γνωστή ιστορική αφετηρία και βάση, όπου επισημαίνεται η παρουσία των γνωστών επίσης μορφών της εθνικής μας ιστορίας (Κολοκοτρώνη, Καραϊσκάκη, Νικηταρά, Κίτσου Τζαβέλα, Νότη Μπότσαρη, Νικήτα Φλέσα, Ηλία Μαυρομιχάλη, Κριεζώτη, Κων/νου Δημάκη), και άλλων λιγότερο γνωστών όπως, ο Γρηγόρης Λιακατάς, ο Γιάννης Δαγρές, ο Αλέξης Λεβιδιώτης, ο Ζαχαρής Στουρνάρης, κ.λπ. αλλά και πασίγνωστοι επίσης Τούρκοι σερασκέρηδες (Δράμαλης και Κιουταχής αλλά και ο αιγύπτιος Ιμπραήμ), ενώ από κάποια κείμενα δε λείπουν και οι μυθοπλαστικοί ήρωες του συγγραφέα, όπως ο Χαντζαρούλας ή Μάρω κι ο Αλέξιος Χρυσοσπάθης.
Της δεύτερης ενότητας τα με θρησκευτική βάση διηγήματα είναι: Το ανθισμένο ραβδί, Το κομμένο χέρι, Οι χειμωνανθοί, Ο ληστής, Το αγκάθινο στεφάνι, Ο Νικητής του θανάτου, Το κοριτσάκι της χαράς και ο Σταυρός. Εξίσου ζωντανά κείμενα με κύριες δρώσες μορφές τον Χριστό και την Παναγία καθώς και άλλα γνωστά πρόσωπα της Καινής Διαθήκης, (το θεοδόχο Συμεών, τον Ιωσήφ, τη Σαλώμη, τον Πόντιο Πιλάτο, τη Μαρία τη Μαγδαληνή, τη Μαρία του Ιακώβ κ.λπ.) αλλά και τις αντίστοιχες και εμβόλιμες μυθοπλαστικές φυσιογνωμίες (το μικρό Ιωνάθαν, το ληστή Καισά, το κοριτσάκι της χαράς Εσθήρ, τους Ρωμαίους στρατιώτες Φλάβιο και Πούπλιο αλλά και τον προδότη της πατρίδας Τριεψιλίτη της γερμανικής κατοχής Θανάση Ζούρα στο διήγημα «Σταυρός».
Με θαυμαστή και σφιχτοδεμένη δομή και πλοκή αλλά και σωστή σκηνική οικονομία όλα τούτα τα κείμενα, όπου μετουσιώνεται με υποδειγματική μαστοριά και θέρμη ψυχής η εθνική και θρησκευτική ιστορία σε ακριβή λογοτεχνική δημιουργία. Με τις πρωταγωνιστούσες μορφές σε άψογη χαρακτηριολογική παρουσίαση και σε υψηλούς και κατά κανόνα δραματικούς δείχτες δράσης ή αντίδρασης στους ποικίλους ρόλους τους.
Κι όλα αυτά με μια εντυπωσιακή αφηγηματική δεξιοτεχνία, και μια καθαρή και δυνατή εκφραστική δυναμική, συχνά ποικιλμένη με τη διάσταση της στοχαστικής φιλοσόφησης.
Πάνω απ’ όλα όμως, και για μια ακόμα φορά στο έργο του Σταγέα. ξεχωρίζει ο λόγος του. Λόγος ζεστός, μεστός, ψιλοδουλεμένος και συχνά παλλόμενος από εθνική ή θρησκευτική συγκινησιακή φόρτιση. Λόγος επιπλέον αλλού αψιά ρεαλιστικός κι αλλού τρυφερά ποιητικός κι αλλού —κυρίως στους ιδιαίτερα ζωντανούς διάλογους— αυθεντικά λαϊκός και ιδιωματικός, με όλα τα πλουμίδια της θεσσαλικής ντοπιολαλιάς.
Πνευματικό έργο μεγάλης πνοής, με περίσσιες χάρες και εθνικά και θρησκευτικά πολλαπλά ωφέλιμο η νέα διηγηματική συλλογή του ιδιαίτερα αγαπητού φίλου και ομότεχνου Γρηγόρη Σταγέα αξίζει μια ιδιαίτερη θέση στη βιβλιοθήκη κάθε φιλόμουσου και φιλότεχνου Θεσσαλού (και όχι μόνο) αναγνώστη.
* Ο Κώστας Λιάπης είναι Συγγραφέας – Λογοτέχνης, Ιστορικός Ερευνητής, Λαογράφος, Κριτικός Λογοτεχνίας, μέλος της «Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών»
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!