Μια παρουσίαση του ΓΙΑΝΝΗ ΨΑΡΡΗ
Η Κρανιά Ασπροποτάμου-Καλαμπάκας (για όσους δεν γνωρίζουν) είναι ένα όμορφο χωριό του Δήμου μας κτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 1200 μ. Βρίσκεται στο ανατολικό μέρος της λεκάνης του Ασπροποτάμου τριγυρισμένο από πυκνό δάσος ελάτων και ψηλές κορφές (Τριγγία κ.ά.) της Νότιας Πίνδου. Τη διασχίζει το Κρανιώτικο Ρέμα, μια από τις πηγές και παραποτάμους του ποταμού Αχελώου-Ασπροποτάμου, που την Άνοιξη τα νερά του, λόγω της κλίσης του εδάφους, των πετρών και των πολλών μικρών καταρρακτών που σχηματίζονται, είναι άσπρα, ένας συνεχής άσπρος αφρός νερού.
Κάποτε ήταν βλαχόφωνο… Κάηκε ολοσχερώς τον Οκτώβριο του 1943 από τους Γερμανούς κατακτητές. Από τα 600-700 πλακοσκεπή πέτρινα σπίτια (πολλά διόροφα και τριόροφα) ζήτημα είναι να σώθηκαν 7-8.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κρανιάς κάθε χρόνο εκδίδει ημερολόγιο με φωτογραφίες από διάφορα θέματα. Τα τελευταία χρόνια τα ημερολόγια είναι έτοιμα από το προηγούμενο καλοκαίρι για να μπορούν να το προμηθευτούν Κρανιώτες που ανεβαίνουν την εποχή αυτή στο χωριό, αλλά μένουν μόνιμα σε πόλεις μακριά από το νομό μας.
Στο ημερολόγιο του 2021, θα τολμούσα να το ‘βαφτίσω’ συλλεκτικό, βλέπουμε ζευγάρια Κρανιωτών που φωτογραφήθηκαν πριν από 100 και πλέον χρόνια! Περισσότερα στοιχεία θα διαβάσετε στο κείμενο που προηγείται των φωτογραφιών.
Αξίζουν συγχαρητήρια στα μέλη του Δ.Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου της Κρανιάς και ιδιαίτερα στην Πρόεδρο Φανή Σμιξιώτη – Μποτίλα που επιμελήθηκε το ωραίο αυτό ημερολόγιο.
Υστερόγραφο: Να μην το… αστοχήσω: Όλα τα χωριά είναι όμορφα, η Κρανιά είναι ομορφότερη!
Καλή χρονιά!
Ο πρόλογος του Συλλόγου στο Ημερολόγιο
Η έκδοση ημερολογίων από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κρανιάς Ασπροποτάμου αποτελεί μια προσπάθεια προαγωγής και διαφύλαξης του πολιτισμού που ανέπτυξαν οι πρόγονοί μας. Τα σχόλια του φετινού ημερολογίου που συνοδεύουν την κάθε φωτογραφία και ο πρόλογος είναι πληροφορίες που συλλέχθηκαν από προφορικές μαρτυρίες Κρανιωτών και έρευνα που έγινε για την τέχνη της φωτογραφίας στις αρχές του 20ου αιώνα.
Ο τίτλος του ημερολογίου 2021 «Αστικοί καμβάδες της ορεινής κοινωνίας της Κρανιάς στις αρχές του 20ου αιώνα» συνδέεται άμεσα με την τέχνη της φωτογραφικής προσωπογραφίας. Μια τέχνη που ανθεί και εξαπλώνεται στην επαρχία της Ελλάδας αυτήν την εποχή. Ο φωτογράφος είναι ο καλλιτέχνης που σαν ζωγράφος στήνει τα «μοντέλα» του για να τα απεικονίσει στον καμβά του. «Αστικός» καμβάς γιατί την εποχή εκείνη λίγοι είχαν την οικονομική δυνατότητα να φωτογραφηθούν και λιγότεροι είχαν την ανησυχία και επιθυμία να το κάνουν. Η ορεσίβια κοινωνία της Κρανιάς συντηρούσε μια μικτή οικονομία με ευρύ φάσμα επαγγελμάτων. Οι οικογένειες των Κρανιωτών των φωτογραφικών πορτρέτων που παρουσιάζουμε ακολουθούν διάφορα επαγγέλματα. Τσέλιγγες, ράφτες, καφετζήδες, ζωέμποροι, έμποροι μαλλιού, έμποροι υφαντών και άλλα.
Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε στο ημερολόγιο φωτογραφίσεις που πραγματοποιήθηκαν μέσα σε στούντιο μιας και οι πλανόδιοι φωτογράφοι είναι λίγο μεταγενέστεροι. Όλα τα ζευγάρια που παρουσιάζονται φωτογραφήθηκαν μαζί μπροστά από καλοστημένα σκηνικά εκτός από την τελευταία φωτογραφία που είναι προϊόν μοντάζ εκείνης της εποχής και δηλώνει και την αρχή μιας νέας εποχής στην τέχνη και τεχνική της φωτογραφίας.
Η φωτογραφία λοιπόν πριν μετατραπεί σε μια αισθητική καταναλωτική συνήθεια ήταν το θαυματουργό μέσο που έκανε πραγματικότητα την ανθρώπινη επιθυμία να «δείξει» ποιος είναι. Το στήσιμο της φωτογράφισης ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία και για τον φωτογράφο αλλά και για τον φωτογραφιζόμενο. Συνήθως η φωτογράφιση ακολουθούσε το πιο σημαντικό γεγονός της ζωής του ζευγαριού δηλαδή του αρραβώνα ή του γάμου. Πολύ πριν ξεκινήσει η φωτογράφιση αποφασιζόταν τι ρούχα θα φορέσουν. Συχνά ο φωτογράφος συμβούλευε τι χρώματα να επιλέξουν στα ενδύματα ώστε να αποτυπωθούν καλύτερα στη φωτογραφία. Οι φωτογραφίες εμφανιζόταν ασπρόμαυρες για αυτό άλλωστε άντεξαν και στον χρόνο, αλλά οι διαφορετικές αποχρώσεις των ενδυμάτων έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα της φωτογραφίας.
Το ζευγάρι φορούσε τα νεοαποκτηθέντα ενδύματα, τα κοσμήματα και καλοχτενισμένο και γυαλισμένο προσερχόταν στα πλατό έτοιμο να ακολουθήσει πιστά τις οδηγίες του καλλιτέχνη ο οποίος καθόριζε το στήσιμο του ζευγαριού σύμφωνα πάντα με τα ειωθότα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε το δύσθυμο κλίμα της εποχής για τα γυναικεία δικαιώματα και συνεπώς τη θέση της γυναίκας δίπλα στον άνδρα στη φωτογράφιση. Στις περισσότερες φωτογραφίες ο άνδρας είναι συνήθως σοβαρός, αυστηρός, σπάνια στοργικός και κάθεται αναπαυτικά σε πολυθρόνα. Η γυναίκα συνήθως όρθια δίπλα του δειλά ακουμπά το χέρι της στην πολυθρόνα ή οι πιο τολμηρές αγκαλιάζουν τον σύντροφό τους. Σε μερικές γυναίκες διακρίνεις ένα μουδιασμένο χαμόγελο. Τα δάκτυλά τους εκτεθειμένα ώστε να φαίνονται τα δαχτυλίδια και η στάση τέτοια ώστε να διακρίνονται με την πρώτη ματιά όλα τα κοσμήματα και συνεπώς ο πλούτος του ζευγαριού. Το κάθε ζευγάρι έπαιρνε πόζα άλλοτε ρομαντική, τρυφερή, συγκινητική, παιχνιδιάρικη αλλά πάντα αριστοκρατική. Είναι επίσης σημαντικό να επισημάνουμε πως η αυστηρή τυπολογία της φωτογραφικής πόζας την εποχή εκείνη επέβαλε την ομοιομορφία, τη στατικότητα και την ακινησία του ζεύγους. Επιπλέον το πορτρέτο είχε δημόσιο χαρακτήρα για αυτό απαιτούσε «σοβαρότητα». Μπορεί να έμπαινε σε κάποιο οικογενειακό άλμπουμ, ή η γυναίκα να κεντούσε περίτεχνα πλαίσιο γύρω από τη φωτογραφία και να το κρεμούσαν στο σαλόνι. Το πορτρέτο έβγαινε πάντα σε πολλά αντίτυπα και μοιραζόταν στους συγγενείς και φίλους και αποτελούσε ένα είδος διαπιστευτηρίου της ταυτότητας του ζευγαριού.
Εξαιτίας των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων οι Κρανιώτες ταξιδεύουν, γνωρίζουν άλλους κόσμους φέρνουν νέα έθιμα και νοοτροπίες. Τα διαπιστώνουμε αυτά καθώς ξεφυλλίζουμε το ημερολόγιο. Παρατηρούμε πως μόνον ένα από τα ζευγάρια φορά παραδοσιακή φορεσιά. Τα υπόλοιπα ζευγάρια (γυναίκες και άνδρες) φέρουν την «Ευρωπαϊκή» ενδυμασία. Κάποιες γυναίκες πιστές ακόμη στην παράδοση κρατούν για λίγο την μαντίλα στο κεφάλι την οποία όμως σταδιακά την απομακρύνουν. Από τις αρχές του 20ου αιώνα οι Κρανιώτες αρχίζουν να αστικοποιούνται και να προβάλλουν την υλική τους ευημερία μέσα και από τα φωτογραφικά πορτρέτα.
Κάθε μια από τις φωτογραφίες αφηγείται μια δική της ιστορία και έχει μια μοναδική εξέλιξη στην πορεία του χρόνου. Ευελπιστούμε να καταφέρουμε να δημιουργήσουμε και άλλο φωτογραφικό λεύκωμα αξιοποιώντας υλικό που συγκεντρώσαμε και αφορά τη φωτογράφιση από πλανόδιους φωτογράφους στη φύση ή σε αυτοσχέδια στούντιο.
Ευχαριστούμε όλους όσους μας βοήθησαν να δημιουργήσουμε αυτό το φωτογραφικό λεύκωμα και ιδιαίτερα την κ. Μαρούλα Κλιάφα η οποία υπήρξε πολύτιμος συμβουλάτορας και στυλοβάτης στην προσπάθειά μας. Επίσης ευχαριστούμε πολύ τους: Γιώργο Ζαφόλια, Γιάννη Λαναρά, Λεωνίδα Λεβέντη, Λίλα Λώλου, Βασιλική Κάλφα, Αδαμαντία Κλιάφα, Μαρούλα Κλιάφα, Δημήτρη Κωνσταντινίδη, Δημήτρη Μάνια, Μαρία Μπελλιά, Γιώργο Πολύση, Νίκο Σιάχο, Χρήστο Τελειώνη που μας εμπιστεύτηκαν αρχειακό φωτογραφικό υλικό για να εκδώσουμε το ημερολόγιο.
Σας ευχόμαστε Καλή και Δημιουργική Χρονιά.
Για το Δ.Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρανιάς Ασπροποτάμου,
Φανή Σμιξιώτη – Μποντιλα
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!