Α’ ΚΕΙΜΕΝΟ
Θα μου επιτραπεί να θεωρήσω ως πρόβλημα άμεσης προτεραιότητας και καίριας σημασίας για την προκοπή αυτού του τόπου το θέμα της Παιδείας. Μου έκαμε εντύπωση ότι ο Πρόεδρος των Ελλήνων Βιομηχάνων, όταν ρωτήθηκε σε πρόσφατη συνέντευξή του για τα πιο άμεσα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η μελλοντική Κυβέρνηση, αμέσως μετά το πρόβλημα των ελλειμμάτων και των επενδύσεων έθεσε αυτό ακριβώς, το πρόβλημα της Παιδείας.
Αν ξεχάσουμε τις όποιες πολιτικές σκοπιμότητες και τα ιδεολογήματα της μιας ή της άλλης κατηγορίας, θα συνομολογήσουμε την πολύ χαμηλή στάθμη της Παιδείας μας σε όλους τους τομείς. Από το Δημοτικό Σχολείο ως το Πανεπιστήμιο η Εκπαίδευση των παιδιών μας ποτέ δεν κατόρθωσε όχι να φτάσει, αλλά ούτε να πλησιάσει το επίπεδο των άλλων Ευρωπαϊκών Κρατών, μάλιστα αυτών που αποτελούν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, στην οποία μετέχουμε. Και βέβαια ο ένας, ο πρωταρχικός λόγος ήταν πάντα η ανεπάρκεια των πόρων που διαθέτει η Πολιτεία για τον τομέα αυτόν.
Πρέπει όμως να προσθέσω ότι πέρα από την έλλειψη των πόρων υπάρχει και η έλλειψη στόχων και οργάνωσης. Αυτή τη στιγμή η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση έχει μετατραπεί σε Προπαρασκευαστικό Φροντιστήριο για τις Εξετάσεις που θα οδηγήσουν τον νέο στην επόμενη βαθμίδα. Ό,τι ονομάζουμε παιδεία και μόρφωση έχει παραμεληθεί επικίνδυνα, με συνέπειες στρεβλωτικές για όλη την ελληνική κοινωνία, και βέβαια και για τους ανθρώπους εκείνους που θα έχουν στη συνέχεια την ευθύνη της συγκρότησης όλης της δομής της.
Όσο για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, τα Πανεπιστήμια, αποτελούμε παγκόσμιο φαινόμενο πρωτοτυπίας, να ιδρύουμε Ανώτατα Ιδρύματα και να μοιράζουμε τις διάφορες Σχολές τους σε όλες τις πόλεις της Επικράτειας, για να ικανοποιήσουμε τις κάθε λογής απαιτήσεις τοπικών φιλοδοξιών ή ενδιαφερόντων, αδιαφορώντας τελείως για τις συνέπειες μιας τέτοιας ασυναρτησίας. Όσο για την ποιότητα των σπουδών και των προγραμμάτων, θα αρκούσε να θυμηθεί κανείς το θεσμό του ενός συγγράμματος, που διανέμεται δωρεάν ως μερίδα στρατιωτικού συσσιτίου, για να συναγάγει τα πιο θλιβερά συμπεράσματα.
Το ότι κατορθώνουμε παρ’ όλα αυτά να βγάζουμε κάποιους, και όχι λίγους, εξαιρετικούς επιστήμονες, αυτό οφείλεται όχι στο Δαιμόνιο της Φυλής, αλλά στις ηρωικές ατομικές εξαιρέσεις διδασκόντων και διδασκομένων, που κατορθώνουν μέσα από τον ορυμαγδό των φωνασκιών και τη μακαριότητα των μετριοτήτων, και πέρα από τα οργανωτικά και γραφειοκρατικά φράγματα, να εργάζονται ιεραποστολικά και με πάθος. Όμως, είναι ουτοπικό να πιστεύουμε ότι οι ιεραπόστολοι και οι ήρωες μπορούν να μας σώσουν παρά τη θέληση μας.
Και σε αυτόν λοιπόν τον τομέα θα μπορούσαν να συμφωνήσουν τα κόμματα, χωρίς μεγάλες δυσκολίες.
Εφημ. «Το Βήμα», 19-11-1989
Β’ ΚΕΙΜΕΝΟ
Το κρισιμότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο τόπος μας σήμερα δεν είναι το οικονομικό ούτε καν το πρόβλημα της εθνικής μας άμυνας. Είναι το πρόβλημα της Παιδείας, από το οποίο εξαρτώνται, περισσότερο άμεσα από ό,τι ίσως φαντάζονται οι κάθε λογής τεχνοκράτες τόσο το οικονομικό, όσο και το θέμα της εθνικής άμυνας. Και η Παιδεία είναι θέμα πολύ πιο ουσιαστικό από όσο παρουσιάζεται στις κραυγαλέες αναμετρήσεις της Πολιτείας με τους συνδικαλιστικούς Φορείς.
Προπάντων, δεν είναι θέμα που επιδέχεται ποσοστιαίες μετρήσεις ούτε και ξενόφερτες τεχνοκρατικές λύσεις. Η Παιδεία απαιτούσε πάντα και απαιτεί σήμερα περισσότερο παρά ποτέ αντιμετώπιση από ανθρώπους που έχουν και στοχασμό και οράματα. Όταν δεν έχουμε συλλάβει με σαφήνεια τους στόχους που θα επιδιώξουμε, πώς είναι δυνατόν να συζητούμε για τα μέσα;
Εγώ τουλάχιστον δεν έχω αντιληφθεί τι επιδιώκει να επιτύχει η Πολιτεία -και η κοινωνία- με την εξάχρονη Μέση Παιδεία” το μόνο που είναι βέβαιο είναι πως προσπαθεί να ετοιμάσει ανθρώπους που θα επιτύχουν στις Εξετάσεις για την είσοδό τους στα Ανώτερα και Ανώτατα Ιδρύματα (και βέβαια ούτε αυτό το κατορθώνει). Και στα Ανώτατα Ιδρύματα συνεχίζει να επιδιώκει την ετοιμασία ανθρώπων, που θα κατορθώσουν μια μέρα να πάρουν ένα πτυχίο για μια οποιαδήποτε επαγγελματική αποκατάσταση.
Αυτά βέβαια δεν μπορεί να αποτελούν τους στόχους μιας αληθινής Παιδείας, η οποία είναι κάτι πολύ βαθύτερο και ουσιαστικότερο από την εξασφάλιση μιας κάποιας βιοτικής ευημερίας. Όσο κι αν ηχεί δασκαλίστικο και παλιοκαιρίσιο, θα πω πως ο στόχος αυτός αποβλέπει απλώς στο «ζην», ενώ ο στόχος της Παιδείας πρέπει να αποβλέπει στο «ευ ζην». Είναι περιττό να θυμίσω το περιεχόμενο αυτού του «ευ ζην», αφού το έχει κάμει πριν από χιλιάδες χρόνια ο μεγάλος εκείνος δάσκαλος, ο Σωκράτης, και ύστερα από αυτόν πολλοί άλλοι.
Αρκεί να πω για μιαν ακόμη φορά πως η αληθινή και γνήσια Παιδεία δεν μπορεί να στηριχτεί σε κενά και αφηρημένα σχήματα ούτε σε κάποιες ξενόφερτες και εφήμερες ιδέες. Οι Μεγάλοι Δάσκαλοι αυτού του τόπου, αρχίζοντας από τον Κοραή και φτάνοντας ως τον Δελμούζο, μας έδειξαν το δρόμο, που δεν είναι άλλος από τη στροφή στα αιτήματα και τις ανάγκες αυτού του τόπου και αυτού του λαού. Και αυτός ο τόπος και αυτός ο λαός δεν είμαστε μονάχα εμείς που ζούμε σήμερα, πρέπει να ρωτήσουμε τους νεκρούς, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε παρακάτω δεν μας φτάνουν οι ζωντανοί, όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης.
Αυτή την «πατριδογνωσία», που μάθαινα στα πρώτα μου βήματα, αισθάνομαι πως την έχουμε απόλυτη ανάγκη.
Εφημ. «Το Βήμα», 2-6-1991
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!