Από τους αρχαίους χρόνους πολλοί λαοί προσέχουν το πρόβλημα της διατροφής και της νηστείας. Λόγοι υγείας υπαγορεύουν διάφορες δίαιτες και λόγοι θρησκευτικοί οδηγούν στη νηστεία. Δεν νηστεύουν βέβαια μόνο οι χριστιανικοί λαοί αλλά και πολλοί άλλοι, ιδίως της Ανατολής. Άλλωστε, η νηστεία είναι πολύ παλαιά, εφόσον έχει την ηλικία του ανθρώπου. Υποδείχθηκε στον άνθρωπο την περίοδο των πρωτοπλάστων.
Παρατηρείται σε διάφορους λαούς η κοινή αντίληψη ότι με τη νηστεία εξευμενίζουν τους θεούς, πετυχαίνουν ηθικό εξαγνισμό και πνευματική εξύψωση. Η Χριστιανική Εκκλησία έχει καθορίσει διάφορες περιόδους και ημέρες του εκκλησιαστικού έτους, κατά τις οποίες οι πιστοί καλούνται να απέχουν από συγκεκριμένα φαγητά ή ποτά. Για την τακτική αυτή έδωσε έμπνευση το παράδειγμα και η διδσκαλία του Θεανθρώπου και Αρχηγού της πίστεώς μας Ιησού Χριστού, η ζωή του αρχαίου ισραηλιτικού λαού και το ιουδαϊκό περιβάλλον, μέσα στο οποίο κινήθηκε και αναπτύχθηκε η Εκκλησία.
Η νηστεία τής Εκκλησίας αποβλέπει σε πνευματική ανάταση και σε προσέγγιση του Θεού. Κατορθώνεται με τη νέκρωση των σωματικών απολαύσεων και με την αποξένωση του χριστιανού, από τις διάφορες μορφές του κακού. Την ακολούθησαν στην πορεία της ζωής πολλές προσωπικότητες και μορφές εκκλησιαστικών ανθρώπων. Δεσπόζει η μορφή του Τιμίου Προδρόμου, η οποία ενώνει τις περιόδους της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού.
Με το βίωμα και τη διδασκαλία του, ο Πρόδρομος προσκαλούσε τον λαό να επιστρέψει κοντά στο Θεό με δύο τρόπους, με τη μετάνοια και τη νηστεία. Με τα ίδια στοιχεία υπέδειξε και ο Χριστός το θεσμό της. Πρώτα με το προσωπικό του παράδειγμα και κατόπιν με τη διδασκαλία Του. Πριν ξεκινήσει το δημόσιο έργο Του, οδηγήθηκε από το Άγιο Πνεύμα στην έρημο, στην οποία ενήστευσε «ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα» (Ματθ. 4,1-2).
Οι ιεροί Ευαγγελιστές διέσωσαν τη διδασκαλία τού Χριστού για τη νηστεία. Αναφέρονται στην εκ μέρους Του απόρριψη τη τυπολατρικής και επιδεικτικής νηστείας, στον καθορισμό της αληθινής και ευάρεστης στον Θεό νηστείας, στην αξία της που είναι ίση με εκείνην της προσευχής, αλλά και στην αναγκαιότητά της στη ζωή των πιστών, καθότι αυτή έχει τη δύναμη να εκδιώκει ακόμη και τα δαιμόνια. Ήταν λοιπόν επόμενο να λάβει η νηστεία πολύ σημαντική θέση στη θρησκευτική ζωή των χριστιανών.
Με τη νηστεία ασχολήθηκαν και οι Πατέρες της Εκκλησίας, οι οποίοι τη βίωσαν και όλοι σχεδόν έγραψαν πoλλοί για αυτήν. Πλησιάζουμε στο μέσον περίπου της νηστείας των Χριστουγέννων, που θεσπίσθηκε δεύτερη, αφού είχε καθιερωθεί η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Και η νηστεία αυτή δεν είναι υποχρεωτική αλλά προαιρετική. Είναι όμως αναγκαία στην πνευματική πορεία και ζωή.
Ας πάρουμε μία γεύση από τις πατερικές σκέψεις: «Η νηστεία είναι φάρμακο. Αλλά το φάρμακο κι αν μύριες φορές είναι ωφέλιμο, συχνά γίνεται άχρηστο εξ αιτίας τής απειρίας εκείνου που το χρησιμοποιεί. Αν για παράδειγμα παραβλέψουμε κάποιο στοιχείο τού τρόπου χρησιμοποιήσεώς του, αυτό τότε βλάπτει και δεν ωφελεί», γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, μεταξύ άλλων, αναφέρει: «Η νηστεία προστατεύει κάθε αρετή. Είναι η αρχή του πνευματικού αγώνα, το στεφάνι αυτών που εγκρατεύονται, το κάλλος της παρθενίας και του αγιασμού, η λαμπρότης της σωφροσύνης, η αρχή της χριστιανικής ζωής, η μητέρα της προσευχής, η πηγή της σωφροσύνης και της φρόνησης. Αυτή διδάσκει την ησυχία και προηγείται όλων των καλών έργων».
Ο Μέγας Βασίλειος προσθέτει: «Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, ευάρεστον τω Θεώ. Αληθής νηστεία η του κακού αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας. Η τούτων ένδεια νηστεία εστιν αληθής. Εν τούτοις η νηστεία καλόν». Και ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης επαναλαμβάνει: «Και γαρ νηστεία αληθής, η παντός κακού αποχή».
Σε όσους ενδιαφέρονται για τον θεσμό αυτό της Εκκλησίας, προσφέρεται, ας πούμε, η γραμμή «πλεύσεως» στην πορεία τής νηστείας.
(ΑΡΧΕΙΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ “ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ”)
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!