Ο διάλογος -Ιερό Βήμα της αλήθειας και της δημοκρατίας- υπήρξε ελληνική κατάκτηση. Και όμως, σε αυτή τη χώρα ταλαιπωρείται σήμερα ο διάλογος (ο επιστημονικός, ο θρησκευτικός, ο πολιτικός, ο οποιοσδήποτε διάλογος). Ακόμη και ο δημόσιος διάλογος από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης γίνεται πολλές φορές με τη νοοτροπία του «καβγά».
Γι’ αυτό, αφού πρώτα κάμουμε μερικές διαπιστώσεις πάνω στην παθολογία του νεοελληνικού διαλόγου, θα καλέσουμε σε ένα αναγκαίο δασκάλεμα αυτούς που από άγνοια ή από κακή συνήθεια διαστρέφουν σήμερα το πραγματικό νόημα του διαλόγου.
Α΄ Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ
Οι περισσότεροι Έλληνες δεν ξέρουν ή δε θέλουν να συζητούν σωστά (= να συνερευνούν) ένα θέμα. Γι’ αυτό, όταν «συζητούν», διαπράττουν τα παρακάτω σφάλματα:
1. Δεν υπολογίζουν την παρουσία των ακροατών ή αναγνωστών τους. και όμως, ο δημόσιος διάλογος είναι προπαντός κοινωνική υπόθεση.
2. Δεν έχουν την αίσθηση του μέτρου. έτσι εξηγούνται και τα «σίριαλ» των ανταπαντήσεων στις εφημερίδες, καθώς και οι ατέλειωτοι μονόλογοι στο τέλος των διαλέξεων και των άλλων ευκαιριών.
3. Δεν σέβονται το συνομιλητή τους και γι’ αυτό δεν είναι ευγενείς απέναντί του.
4. «Συζητούν» χωρίς συγκεκριμένο θέμα ή πηδούν από θέμα σε θέμα, επιδιώκοντας συνήθως να πλήξουν σε προσωπικό επίπεδο το συνομιλητή τους.
5. Δεν προχωρούν διαλεκτικά στην έρευνα του θέματός τους. γι’ αυτό και παραθέτουν απλώς απόψεις, που δεν πειθαρχούν σε ένα αποδεικτικό πλάνο.
6. Την ώρα που ο άλλος μιλάει, αυτοί σκέφτονται τις δικές τους απόψεις, με αποτέλεσμα να επανέρχονται στα ίδια θέματα, χάνοντας έτσι την επαφή με το συνομιλητή τους.
7. Μιλάνε όλοι μαζί, χωρίς να παίρνουν το λόγο από αυτόν που διευθύνει τη συζήτηση. Έτσι, ακολουθεί ένα πανδαιμόνιο, διανθισμένο με αντεγκλήσεις, διαμαρτυρίες και πειράγματα.
8. Προχωρούν στο διάλογο χωρίς ταπεινοφροσύνη και ηρεμία. γι’ αυτό και γρήγορα γίνονται θύματα του εγωισμού και του φανατισμού.
9. Μερικοί μεταβάλλουν σε πολιτική (δυστυχώς αδέξια και αυτή) όλα τα θέματα. Έτσι, στα δίχτυα της μικροπολιτικής κανένα θέμα δεν προωθείται.
10. Άλλοι βγαίνουν στο δημόσιο διάλογο, για να κάμουν τον έξυπνο και να δημιουργήσουν εντυπώσεις. γι’ αυτό και χρησιμοποιούν την ειρωνεία, τα υπονοούμενα -κάποτε και την κακολογία.
11. «Καβγαδίζουν» και αντιδικούν, και νομίζουν ότι έτσι «διαλέγονται». «Διαλέγομαι» όμως θα πει συζητώ με προϋποθέσεις και επιδιώξεις. δεν θα πει απλώς συζητώ, και μάλιστα πρόχειρα και κακόπιστα.
12. Δεν αλλάζουν απόψεις, και όταν ακόμη αυτές κατά τη συζήτηση αποδεικνύονται λαθεμένες.
Β’ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΓΟΝΙΜΟ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ
Το δεύτερο μέρος, το δασκάλεμα που είπαμε, θα το αναθέσουμε σε ένα μεγάλο Δάσκαλο και Φιλόσοφο, τον αείμνηστο Ευάγγελο Παπανούτσο, αφού πρώτα παραθέσουμε λίγες ακόμη σκέψεις μας: Ότι πρέπει επιτέλους να σταματήσει η παρωδία του διαλόγου, ότι οι «καβγατζήδες» προσφέρουν χείριστο κοινωνικό μάθημα και ότι χρειάζεται μεγαλύτερη σοβαρότητα πάνω σε τόσο λεπτά ζητήματα:
«Για ένα γόνιμο και δημιουργικό διάλογο απαιτούνται οι εξής προϋποθέσεις:
1. ΠΑΡΑΔΟΧΗ της ισοτιμίας των διαλεγομένων στη διεκδίκηση του δικαιώματος να διατυπώσουν ελεύθερα τις σκέψεις τους και να ακουστούν με προσοχή και σεβασμό. Από τη στιγμή που μπαίνουμε στο διάλογο, έχουμε παραδεχτεί ότι ο άλλος ή οι άλλοι απέναντί μας βρίσκονται στο ίδιο με μας επίπεδο, και δεν υπάρχουν πια μεταξύ μας «ισχυρότεροι» και «ασθενέστεροι», παρά μόνο περισσότερο ή λιγότερο ενήμεροι στο θέμα, περισσότερο ή λιγότερο έτοιμοι να φωτίσουν και να φωτιστούν.
2. ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ότι κανείς δεν κατέχει από πριν και για πάντα ολόκληρη την αλήθεια. Απεναντίας, ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τη βοήθεια και τον έλεγχο του άλλου, για να ξεκαθαρίσει τις ιδέες του, να τις συμπληρώσει ή να τις διορθώσει, γιατί ποτέ και κανένα ζήτημα δεν έχει μόνο μια όψη. πρέπει λοιπόν να κοιταχτεί από πολλές πλευρές και με πολλά μάτια, για να σχηματιστεί ακριβής αντίληψη των δυσκολιών που παρουσιάζει η λύση του.
3. ΣΥΜΦΩΝΙΑ (σιωπηρή ή ρητή) ότι μόνο με την πειθώ θα ζητήσει κάθε διαλεγόμενος να κερδίσει τον άλλο με το μέρος του, όχι με τρόπους που υποβιβάζουν την ανθρώπινη νοημοσύνη και αξιοπρέπεια: με την απειλή, τη γοητεία, την απάτη κ.λπ. Πειστικοί γινόμαστε, όταν είμαστε ευθείς και ειλικρινείς στη συζήτηση. όταν χρησιμοποιούμε τεκμήρια στις αποδείξεις μας και πειθαρχούμε στους νόμους της λογικής.
4. ΥΠΟΣΧΕΣΗ ότι αν η θέση που υποστηρίζουμε αποδειχτεί ότι δεν ανταποκρίνεται εντελώς στα πράγματα ή ότι έχει χάσματα και αοριστίες, θα την αναθεωρήσουμε και θα την ανασυντάξουμε με την εισδοχή στοιχείων, παρμένων από διαφορετικές απόψεις, ή θα την εγκαταλείψουμε. Ο φρόνιμος άνθρωπος διαλέγεται όχι για να σώσει τις ιδέες του, αλλά για να σώσει την αλήθεια.
5. ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ότι δεν μειώνεται κανείς, όταν παραδέχεται ότι έχει πλανηθεί. πολύ λιγότερο όταν ζητεί να διακοπεί η συζήτηση, έως ότου συμπληρώσει τις πληροφορίες του και ελέγξει άλλη μια φορά τις εκτιμήσεις του. Απεναντίας, με αυτή τη συμπεριφορά δίνει την έμπρακτη απόδειξη ότι είναι «σοβαρός και υπεύθυνος συζητητής». (Εφημ. «Το Βήμα», 27-5-1979)
{loadposition mypos1}
Ακολουθήστε το tameteora.gr στο Google News!